Op welke fronten dienen christenen vandaag profetisch stelling te nemen? Die vraag moeten we nauwgezet, biddend en peinzend onder ogen zien. We moeten dáár strijden, waar het dreigt. Belijden gebeurt niet in het luchtledige, maar heeft altijd een acute spits.

In het voorjaar van 2020 wijdde het blad ”Kontekstueel” een fraai themanummer aan het pamflet ”Bijna te laat!” van ds. J. Koopmans. Dit illegale pamflet werd in 1940 verspreid en keerde zich met kracht tegen de Ariërverklaring. Met deze verklaring kon de Duitse bezetter in kaart brengen wie Joods was en wie niet. Velen ondertekenden klakkeloos deze verklaring. „Wat geeft het als ik meld dat ik niet-Joods ben?” Ook veel christenen redeneerden zo.

Koopmans zag verder en dieper. Op profetische wijze verhief hij zijn stem vóór het Joodse volk. Dit roept de vraag op op welke acute punten christenen vandáág hun stem moeten verheffen. In de lijn van Koopmans zijn dat díe zaken waar het zogenaamde kritische punt nog niet gepasseerd is. Na het passeren van dit punt –voor Koopmans de eerste maatregelen van de nazi’s tegen de Joden– blijft hooguit de mogelijkheid over om de schade wat te beperken.

Vernietiger van de vrede
Peinzend over profetische stellingname denk ik aan het wereldbeeld achter abortus. Hoe kan een beschaving overleven als we aanvaarden dat moeders hun eigen kinderen mogen doden? Ruimte schenken aan geweld om de eigen verlangens te bevredigen? Moeder Teresa noemde abortus „de grootste vernietiger van de vrede, omdat het een oorlog is tegen het kind, een direct doden van het onschuldige kind, moord door de moeder zelf. Elk land dat abortus accepteert, leert zijn volk niet om lief te hebben, maar om geweld te gebruiken om te krijgen wat zij willen.”

Of moet ik de medemens noemen die het zonder helper niet redt? Is het feit dat onze maatschappij het bestaan van daklozen accepteert, geen profetische stellingname waard? En wie profeteert van de ballingschap die over ons stukje aarde komt als we haar de noodzakelijke sabbatsrust niet geven (2 Kron. 36:21)? 

Of is nog acuter dat zelfs voor christelijke jongeren amper nog concentratie is op te brengen voor iets buiten hun digitale universum?

Zijn we op deze zaken het kritische punt niet allang gepasseerd? Misschien wel. Daarom iets anders. Als we spreken over „bijna te laat” denk ik aan het experimenteren met scheppingsordeningen als huwelijk en gezin, maar ook aan het vloeibaar maken van het onderscheid tussen de geslachten, waarvan vele generaties de wrange vruchten zullen plukken. Zie ”Het seculiere experiment” van Hans Boutellier voor de waarschuwende context. Treffend is hoe Abel J. Herzberg zich in zijn boekje ”Amor fati” laat inspireren door de theoloog K.H. Miskotte. Hij beschrijft daarin het verzet van Hitler tegen het „Gij zult” van de scheppingsordeningen.

Yogyakartabeweging
Profetisch stelling nemen tegen het vermeende recht tot herdefiniëring van de bedoelingen van de Schepper is nu net zo spannend als tachtig jaar geleden. Ook gezien de ingrijpende uitwerking: knutselen met embryo’s, betere mensen maken en het ombouwen van mensen. Met enige voorzichtigheid zouden we –gedachtig aan de befaamde preek van Miskotte direct na de Tweede Wereldoorlog, waarin hij Gods tegenstanders duidt– de internationale Yogyakartabeweging als vergelijkbare tegenstander kunnen benoemen, mede gezien de systematische werkwijze van deze beweging.

Of zijn we ook hier het kritische punt al gepasseerd? Veel kerken zwijgen over deze materie of lopen erachteraan met de vlag van de inclusieve kerk. Geen kritische tegenstem, maar applaus voor de heersende ideologie.

De conclusie is deprimerend: de structuren in onze samenleving zijn al zo verzondigd dat we op ieder vlak min of meer ‘te laat’ zijn. Als christenen zijn wij bovendien volledig genesteld in deze structuren. We leven erin en profiteren ervan. Als we het hebben over de vijanden van God waarover Miskotte spreekt, moeten we onszelf niet uitsluiten. De vijand die zich uit in onze gehechtheid aan een rustig, burgerlijk leventje. De schuwheid om alléén te staan. Wij zijn ook zelf steeds Gods vijand, gewoon door te leven zoals we leven.

Wat is de boodschap voor christenen als het overal te laat is? Biddend afstand houden. Trouw zijn op onze post. Wachten op de dag dat God zal afrekenen met alles wat uit den boze is. God laat het kwaad en het geweld op aarde uitwoeden, opdát het kwaad ten onder gaat. Miskotte verwijst in de genoemde preek naar Psalm 92:8, waar staat: „Dat de goddelozen groeien als het kruid, en al de werkers der ongerechtigheden bloeien, opdat (!) zij tot in der eeuwigheid verdelgd worden.”

De auteur, Diederik van Dijk, is senator voor de SGP en directeur van NPV-Zorg voor het leven.