Tijdens de studieconferentie over transgenderisme die op 1 juli 2021 in Alblasserdam werd gehouden, verzorgde prof. dr. Andreas Kinneging een cultuur-historische inleiding. Hij sprak over vrijheid en gelijkheid als centrale waarden van de Verlichting en de Romantiek. Een verslag van zijn bijdrage.

„Het gaat de genderideologie, het transgenderisme, niet zozeer om transgenders of transseksuelen. Nee, de activisten gebruiken het feit dat er transgenders bestaan als wapen in hun maatschappijkritiek. Aanhangers van de genderideologie willen namelijk maximale vrijheid en gelijkheid, ten koste van andere waarden. Ze stellen dat mensen met transgendergevoelens niet vrij zijn om zichzelf te kunnen zijn. Daarmee behandelen ze deze mensen dus niet als gelijken, maar als minderwaardigen.”

Wil je genderactivisten op een gedegen manier bekritiseren, dan is het dus nodig om je te bezinnen op vrijheid en gelijkheid als centrale waarden, stelde Kinneging. „Klassieke denkers hadden het helemaal niet over gelijkheid en vrijheid. Een goed leven is volgens Aristoteles een leven waarin je deugden verwerft – wijsheid, moed, doorzettingsvermogen, matigheid, oprechtheid, vriendelijkheid.”

„Gezien vanuit de wijsheid is vrijheid heel problematisch. De filosoof Edmund Burke heeft deze problematiek sterk verwoord: „Wat is vrijheid zonder wijsheid? Het is de grootste van alle kwaden. Want het is dwaasheid en onzinnigheid, stuurloos en onbesuisd.”

Hoogste geluk
In het christelijke denken gaat het ook niet om het lichamelijke en materiële, maar om de ziel en hóé iemand leeft. Het verkrijgen van wijsheid en het leven naar Gods geboden is het streven. Het hoogste geluk ligt volgens de Bijbel niet in het bevredigen van lusten, maar in het kennen van God in Christus.

„Dat heeft niets met iemands sekse of gender te maken”, merkte Kinneging op. „Een geslachtsveranderende operatie lost in die zin niets op. Je past je lichaam aan, maar je neemt jezelf in je nieuwe lichaam mee.”

De hoogleraar vindt een geslachtsoperatie op zich niet verkeerd. „Ik vermoed dat Augustinus en Calvijn het zouden scharen onder de dingen die er weinig of niet toe doen. Het kan wel iets slechts worden, als men het gelijkstelt aan dingen die veel belangrijker zijn – het zielenheil en de daarmee verbonden deugden en plichten.”

Maximale vrijheid
De Verlichting brak met het klassieke en christelijke denken. Kinneging: „Denkers als Francis Bacon, Thomas Hobbes en René Descartes waren pure materialisten. Wat de mens betreft ging het bij hen om alles aan déze kant van de dood. Geluk is in de Verlichting: het bevredigen van zoveel mogelijk lusten en verlangens. Het gaat er niet zozeer om hóé je leeft, maar hoe lang en met hoeveel plezier.” Om dat te verwezenlijken is maximale vrijheid nodig. En als iedereen maximale vrijheid moet hebben, mag iemand niet méér vrijheid hebben dan een ander. En dus werd gelijkheid ook een centrale waarde.

In reactie op de Verlichting kwam de Romantiek. Denkers als Johann Gottfried von Herder en Immanuel Kant verzetten zich tegen het platte denken van de Verlichting. Volgens hen is er meer dan het zienlijke en tastbare. „In de Romantiek gaat het om het hogere op de bodem van het ik. Het goddelijke zit in de mens. Het gaat er dus om dat je jezelf zoveel mogelijk ontplooit”, legt Kinneging uit. „Ook daarin gaat het om gelijkheid en vrijheid. Iedereen moet volkomen vrij zijn om zichzelf te verwezenlijken. Alles moet daarvoor wijken. Wie je tegenstaat in het ontplooien van jezelf, is de vijand.”

Gemeenschap
Kinneging: „Wie gelijkheid en vrijheid als uitgangspunt neemt, vergeet bijvoorbeeld de belangrijke waarde van gemeenschap. Gemeenschappen zijn van cruciale betekenis voor het leven. Maar als je lid bent van een gemeenschap zijn er verplichtingen en verwachtingen, en die beperken de vrijheid. Wie vrijheid en gelijkheid boven gemeenschap stelt, betaalt echter wel een hoge prijs. Eenzaamheid is het deel van mensen die zich in hun zelfontplooiing niet willen laten tegenhouden door anderen.”

Het Romantische denken is in het Westen heel dominant. Kinneging noemde twee voorbeelden waaraan je dat ziet. „In het onderwijs draait alles om de ontplooiing van kinderen. Je moet je ontwikkelen tot wie je echt bent. Ook in de reclamewereld hoor je de romantische boodschap veel. Zo van: wil je helemaal jezelf zijn, koop dan een Volkswagen. En dat zie je ook terug in het transgenderisme. Het gaat erom dat een transgender of transseksueel zichzelf kan zijn. En het oneindige vertrouwen in de medische techniek levert daartoe de middelen.”

„Transgenderisme heeft dus eigenlijk niet te maken met transseksualiteit”, concludeerde de hoogleraar. „Het gaat in feite om verlichting en romantiek, het gaat om radicale vrijheid en radicale gelijkheid, ten koste van al het andere. Transgenders of transseksuelen zijn in dit debat slechts pionnen, naast vele andere.”