Een generatie geleden verstond iedereen onder een huwelijk een publiek bevestigde relatie tussen één man en één vrouw die in principe met het ontvangen van kinderen is verbonden. Men wist ook dat er nog altijd culturen zijn waar polygamie voorkomt, maar het was onbetwistbaar dat je alleen van een huwelijk kon spreken als het ging om een relatie tussen personen van een verschillend geslacht. Hoe is het mogelijk dat het denken op dit punt een omslag heeft ondergaan en steeds meer overheden in hun wetgeving een nieuw definitie van het huwelijk hanteren waarbij ook een relatie tussen personen van hetzelfde geslacht zo wordt genoemd?
Hoe moet worden verklaard dat de gedachte veld kan winnen dat sekse en gender van elkaar kunnen worden losgemaakt? Sekse slaat dan op de biologische bepaalde geslachtelijkheid, en gender op de rol die men wil vervullen. Die hoeft niet met de biologische bepaalde geslachtelijkheid overeen te stemmen. Gebruikmakend van de inzichten van filosoof Charles Taylor die vooral, bekend werd door zijn boek ”A Secular Age”, de socioloog Philip Reiff en de ethicus Alasdair MacIntyre schreef de van oorsprong uit Schotland afkomstige Amerikaan Carl R. Trueman hierover een diepgravende studie.
Hij laat zien dat de zienswijze op identiteit, moraal –en dan vooral de morele orde– en transcendentie (de vraag naar de werkelijkheid achter of boven onze zichtbare werkelijkheid ingrijpend is veranderd. De seksuele revolutie in de jaren zestig waarvan de zojuist genoemde ontwikkelingen een vrucht zijn, had een lange voorgeschiedenis.
Kenmerkend voor onze tijd is dat men in meerderheid niet wil weten van objectieve waarheid en daarmee verbonden een universeel geldende morele orde. Waarheid en moraal zijn slechts constructies. Ethiek heeft in onze samenleving allereerst te maken met emotionele voorkeur. Startend met Jean Jacques Rousseau trekt Trueman via de Romantiek, Sigmund Freud en Nieuw Links de lijn tot vandaag door.
Voor Rousseau wordt onze identiteit bepaald door individuele, persoonlijke gevoelens. De christelijke leer van de erfzonde wijst hij radicaal van de hand. De samenleving die de mens in een bepaald patroon wil drukken, is voor Rousseau een bedreiging van de ware vrijheid en individualiteit. In de Romantiek zien we de doorwerking van de zienswijze van Rousseau. De identiteit van de mens wordt vooral psychologisch opgevat.
De Romantiek kritiseert de klassieke visie op het huwelijk. De belofte elkaar levenslang trouw te zijn en seksualiteit aan het huwelijk voor te behouden, beperkt de menselijke vrijheid. Bij een romantische visie op het huwelijk is niet trouw de basis, maar het gevoel van verliefdheid. Duidelijk is dat het huwelijk geen levenslange verbintenis behoeft te zijn. De Romantiek zag het huwelijk als beklemmend voor natuurlijke seksuele instincten, maar niet als een aanval op iemands persoonlijke identiteit die opgevat wordt in seksuele termen.
Freud gaat nog een heel stuk verder dan Rousseau en de romantiek. Voor hem bepalen niet gevoelens in het algemeen maar juist onze seksuele gevoelens onze identiteit. Wie de erotisering en seksualisering van de samenleving wil verklaren, kan niet om Freud heen. Als seksuele gevoelens pas in de puberteit ontwaken, kan seksualiteit niet tot de diepste kern van de menselijke persoon worden gezien. In het voetspoor van Freud zien we in onze samenleving de seksualisering van kinderen. We kunnen dan ook denken aan de aard en het tijdstip van seksueel onderwijs dat aan kinderen wordt gegeven. Seks is in onze samenleving alom tegenwoordig.
Nieuw Links combineerde de maatschappijvisie van Marx met de visie van Freud dat onze seksuele gevoelens onze diepste identiteit bepalen. Volgens Nieuw Links heeft de klassieke christelijke visie op seksualiteit een onderdrukkend karakter. Nieuw Links plaatst daarom kanttekeningen bij de vrijheid van meningsuiting en die van godsdienst. Deze vrijheden mogen worden ingeperkt als zij dit onderdrukken in stand houden. Trueman laat zien dat de gedachte dat de nieuwe visie op seksualiteit door iedereen in de samenleving aanvaard behoort te worden, hiermee verband houdt. Geweld kan ook als psychische geweld worden ingevuld.
Wie klassiek over huwelijk en seksualiteit denkt, beschadigt in deze zienswijze anderen. Wanneer men opkomt voor de klassieke visie op huwelijk en seksualiteit kan dat daarom als aanzetten tot haat worden gekwalificeerd. Er wordt niet alleen verwacht dat men aan de nieuwe visie op seksualiteit maatschappelijke ruimte wil geven, maar dat men die ook zelf accepteert. Het zal duidelijk zijn dat zo de klassieke tolerantie waarbij men ruimte geeft aan wat men zelf principieel afwijst, verdwijnt. Iedereen moet, als het gaat om visie op persoonlijke identiteit, gelijk denken. Tegen hen die traditioneel over huwelijk en gezin denken mag dwang worden gebruikt.
Trueman brengt naar voren dat het huwelijk geherdefinieerd kon worden, omdat al eerder in de wetgeving was opgegeven dat man en vrouw voor het leven aan elkaar waren verbonden en in principe alleen echtbreuk een grond voor echtscheiding kon zijn. Door de pil konden seksualiteit en voortplanting ontkoppeld worden. Vrijblijvende seksualiteit en contacten werden mogelijk. Pornografie is verbonden met een visie op seksualiteit die haaks staat op de gedachte van welke morele orde ook. Pornografie erodeert het Bijbelse besef van normen en waarden.
In onze tijd worden persoonlijke getuigenissen waarin eigen gevoelens het uitgangpunt zijn, hoog aangeslagen. Het boek van Trueman is door middel van de geboden analyse een appel om te volharden bij en terug te keren tot de Bijbelse visie op huwelijk en seksualiteit. Dan is ook nodig dat wij Bijbels blijven denken of gaan denken over identiteit en persoonlijkheid. Het doet een appel op de kerken om sterk de onderlinge gemeenschap te bevorderen als middel om bij het Bijbelse getuigenis te blijven.
Trueman roept protestanten ertoe op oog te hebben voor de natuurlijke orde en een hoge visie te hebben op het lichaam. Ongeacht de prijs dient de kerk te volharden bij het Bijbelse getuigenis over huwelijk en seksualiteit. Het prijsgeven daarvan is uiteindelijk niet minder dan het prijsgeven van het christelijk geloof zelf als een betekenisvol verschijnsel.
Het boek van Trueman wil meer zijn dan een loutere analyse. Hij bedoelt ook niet een nostalgisch verlangen naar het verleden op te wekken. Óf dat nu de zestiende eeuw is voor ons als protestanten óf de Middeleeuwen voor rooms-katholieken. Als wij ons oriënteren op een periode uit de geschiedenis van de christelijke kerk denkt Trueman aan de tweede eeuw.
Maatschappelijk gezien was de kerk toen een marginale sekte. De christenen werden vanwege hun exclusieve geloof in Jezus als Heere en het feit dat hun levensstijl getuigde dat zij algemeen geaccepteerde normen en waarden niet deelden, als asociaal en staatsgevaarlijk gezien. Toch hebben de christenen in deze eeuw volhard en legden zij menselijk gesproken de fundamenten voor de doorbraak van het christelijk geloof in de eeuwen die daarop volgden.
Het lezen van het boek van Trueman eist wel wat inspanning. Wie dat kan opbrengen, boekt wel winst. Duidelijk is dat Trueman een belangwekkend boek schreef.
Carl R. Trueman, The Rise and Triumph of the Modern Self: Cultural Amnesia, Expressive Individualism, and the Road to Sexual Revolution (Wheaton: Crossway Books, 2020), hardcover 432 pp., pp., 34,99 (ISBN 9781433556333)
