Het Kerstevangelie gaat over een Kind, Dat opgroeide in een gezin, de heilige familie: Jozef, Maria en Jezus. In dit Evangelie gaat het over verlossing, maar toch ook over huwelijk en gezin. Een thematische Bijbelstudie voor de Kerstdagen.
Waarover gaan de eerste hoofdstukken van de Bijbel? Over de schepping. Maar tegelijk komen er allerlei thema’s aan bod. Als je Genesis 1-4 zorgvuldig leest, zie je dat er nauwelijks een thema zo belangrijk is als huwelijk en gezin.
Zoiets geldt ook voor de eerste hoofdstukken van de evangeliën. Die gaan over de verlossing. Maar opnieuw, als je goed leest, blijkt er ontzettend veel aandacht te zijn voor allerlei aspecten van huwelijk en gezin. In dit artikel werk ik het niet uit, maar beperk ik mij tot het aanstippen van de lijnen.
Vóórdat Jezus er was
In Lukas 1 lezen we niet direct over de aankondiging van de Heere Jezus, maar eerst over die van Johannes. Onze aandacht wordt gevraagd voor een wat oudere man en vrouw, Zacharias en Elizabeth. Een godzalig echtpaar. Bijzonder, wanneer je als man en vrouw voor elkaar tot zegen mag zijn. Ze stonden ook goed bekend in de omgeving. Dat blijkt niet alleen uit de aanduiding ‘onberispelijk’, maar ook uit de betrokkenheid van de buren bij de naamgeving. ‘Zacharias’ wilden zij het kind genoemd hebben, en ze hoopten dat zou gelden: zo vader, zo zoon.
Maar voordat er van dit kind sprake was, was er een lange periode van onvruchtbaarheid. Kinderen krijgen was onmogelijk. Dit roept de herinnering op aan al die vrouwen uit het Oude Testament: Sara en Rebekka, Lea en Rachel en Hanna. Maar het geeft ook onderwijs voor echtparen die nu kinderloosheid ervaren. Om tevreden te zijn met de leiding van God en de noden bekend te maken in het gebed.
En zij niet alleen, maar ook ouders die hun kinderen kwijtraakten aan de wereld mogen uit dit deel van het Evangelie troost scheppen. Als de engel Gabriël tegen Zacharias zegt dat zij toch een zoon zullen krijgen, vertelt hij dat deze Johannes nuttig mag zijn om ‘de harten der vaderen [te bekeren] tot de kinderen’ (zie ook Maleachi 4:6). Gods verlossingswerk geeft ook hoop op herstel van ouder-kindrelaties.
De komst van Jezus
Mattheüs laat horen uit welk geslacht de Heere Jezus komt. Eén van de opvallende kenmerken van dit geslachtsregister is, dat er diverse keren een vrouw in genoemd wordt: Thamar, Rachab, Ruth, Bathseba en Maria. Met de meeste van deze vrouwen was wat aan de hand. Elk van de geschiedenissen leent zich óók voor het nadenken over huwelijk, seksualiteit en de plaats van de vrouw. Maar vooral: in iedere geschiedenis en zeker in dit geslachtsregister blijkt de trouw van God. Hij werkt dwars door alle gebrokenheid heen. Deze vrouwen vonden verzoening en vrede in hun verre Nazaat.
Een Nazaat Die ook geboren werd in een ingewikkelde situatie qua huwelijk. Toen de engel Gabriël bij Maria kwam en haar vertelde dat zij een Zoon zou krijgen, had ze een belangrijk bezwaar. Het punt was niet dat ze het niet gelóven kon (zoals Zacharias), maar dat ze niet ongehoorzaam wilde zijn (Lukas 1:34). Ze werpt tegen, niet dat ze geen gemeenschap gehad heeft, maar dat ze geen gemeenschap zal hebben, namelijk zolang ze nog niet getrouwd is. Voor stellen vandaag de dag een mooi voorbeeld van een jong meisje dat kuis het huwelijk wil ingaan!
Vervolgens heeft Jozef een probleem. Hij en Maria hebben in hun verkeringstijd geen gemeenschap gehad en toch is Maria zwanger. Een ongehoorde schande, zijn wereld stort in. Jozef bedekt deze ‘zonde’ niet, maar wil Maria ook niet in de knel brengen. Een toonbeeld van zelfopofferende liefde.
De geboorte van Jezus
Dan is het zo ver dat de Zaligmaker geboren moet worden. Dit vindt plaats in een ingewikkelde situatie, namelijk tijdens de volkstelling. Op zich zouden Jozef en Maria afzonderlijk hebben kunnen reizen. Als zij nog niet getrouwd waren, viel Maria nog onder het gezag van haar ouders. Zo hebben zij het echter niet gedaan. Voor de reis zijn ze getrouwd (‘zijn ondertrouwde vrouw’ in Lukas 2:5 betekent hier niet dat ze nog ongetrouwd zijn, maar dat ze nog als ongetrouwden –dus zonder geslachtsgemeenschap, zie Mattheüs 1:25– leefden). Dat geeft aan dat Jozef ten volle zijn verantwoordelijkheid neemt. Hij neemt Maria onder zijn hoede en hij adopteert het Kind als vader. Ook al is hij niet de natuurlijke vader, bij de geboorte vormen zij toch echt één gezin. Jozef is zo veel als een stiefvader. Dat woord heeft nogal een negatieve klank, maar wie geroepen is het kind van zijn vrouw of haar man te aanvaarden, ziet hier een mooi voorbeeld van hoe het kan.
Dat Jozef het vaderschap op zich nam bleek al gauw. In Israël had een kind bij de geboorte geen naam. Bij een jongetje duurde dat tot de besnijdenis. Zo was het ook bij deze Zoon. Op de achtste dag ontving Hij Zijn Naam, Jezus (Luk. 2:21). En wie gaf Hem deze Naam? Niet Maria maar Jozef (Matth. 1:25)! Hieruit blijkt dat Jozef ten volle functioneert als het hoofd van het gezin.
Na de geboorte van Jezus
Enkele weken nadat Jezus besneden is moet Maria op reis, naar Jeruzalem. Om drie redenen, waarvan er nu één relevant is: na de geboorte van een kind was er een reinigingsoffer nodig (Leviticus 12). Bij een meisje gebeurt dit na 80 dagen, bij een jongetje na 40 dagen. Dit hangt samen met de besnijdenis. Het zegt niet dat een jongetje meer waard is dan een meisje, maar maakt wel duidelijk dat de mensheid twee geslachten kent: man en vrouw – en dat zij een onderscheiden plaats hebben.
Een man en een vrouw – dat zijn ook precies de twee personen die in de tempel bij Jezus komen. Simeon en Anna. Er komen, met een lange tussenpoos, twee ‘soorten’ mensen op huisbezoek, de herders en de wijzen, oftewel arme joden en rijke heidenen. En hier dus een man en vrouw. Wat een perfecte illustratie van Galaten 3:28: ‘Daarin is noch Jood noch Griek; daarin is noch dienstbare noch vrije; daarin is geen man en vrouw; want gij allen zijt een in Christus Jezus’.
Met Anna is wat bijzonders aan de hand. Vierentachtig jaar is ze nu, slechts zeven jaar is ze getrouwd geweest. Dat betekent dat ze inmiddels al zestig jaar lang weduwe is. Maar is ze verzuurd? Integendeel. Ze heeft een nieuwe invulling van haar leven gevonden, ze is met hart en ziel verbonden aan de dienst van de Heere. Als een levende illustratie van een vervuld leven van een ‘single’, die mag leven uit de rijkdom van het huwelijk met de hemelse Man (Jesaja 54:4).
Jezus’ eerste optreden
Na twaalf jaar is het zo ver: Jezus wordt tot op zekere hoogte zelfstandig. Niet langer verkeert Hij louter onder de hoede van Jozef, maar hij mag op eigen gelegenheid zich voegen onder de gesprekken in de tempel. En dat doet Hij volop. Zo zelfs dat Jozef en Maria Hem kwijtraken, en pas dagen later in de tempel aantreffen. God in de hemel is Zijn Vader, en daar ligt Zijn eerste prioriteit. Maar dat neemt niet weg, dat Hij op bevel van Jozef en Maria meegaat. Hij was hen onderdanig (Lukas 2:51). Als zelfs Hij Zich zo voegde naar Zijn ouders, wat zou het dan voor onze jongeren vanzelfsprekend moeten zijn om dit te doen (Efeze 6:2).
Als Jezus dertig jaar is, verlaat Hij voorgoed het huisgezin in Bethlehem. Vermoedelijk is Jozef dan al gestorven (Markus 6:3), maar Maria leeft nog. Hoezeer Hij echter ook van haar houdt (Johannes 19:27), toch creëert Hij afstand (Mattheüs 12:48-50). Voor Hem is nu niet meer het aardse huisgezin bepalend maar het geestelijke, Zijn Kerk. Maar dit betekent niet dat voor Hem het huwelijk niet meer van toepassing is, integendeel. Johannes beschrijft ons Zijn eerste wonder, waarbij Hij tijdens een bruiloft water in wijn verandert. Dit noemt de apostel een ‘beginsel der tekenen’. Een beginsel, daarin ligt dus het grondpatroon. Zijn zorg voor het huwelijk openbaart onder andere iets van Zijn zorg voor het menselijk leven.
Conclusie
Rondom huwelijk, gezin, seksualiteit, man- en vrouw-zijn enzovoorts kunnen ons veel vragen bezighouden. Het is opvallend dat bijna al deze vragen wel ergens een aanknopingspunt vinden in de eerste hoofdstukken van de Evangeliën. Dit laat ons zien hoe wezenlijk dit is voor het samenleven. Het is bepaald terecht dat het gezin gekenschetst wordt als hoeksteen van de samenleving en dat er aandacht besteed wordt aan al dit soort thema’s. Het blijkt ook bepaald terecht dat we niet afwijken van de aloude visie op deze thema’s. De manier waarop de eerste hoofdstukken van Genesis spreken over het huwelijk geeft dezelfde lijn te zien als die in de eerste hoofdstukken van de Evangeliën. Omdat ze een afspiegeling vormen van Gods eeuwige wil. Het is belangrijk dat we ons daaraan houden. Het is tegelijk onmisbaar dat we zien dat de Zaligmaker gekomen is juist voor hen die erachter komen dat zij hier nooit voldoende in slagen. Hoewel Jezus kwam in een godvrezend en getrouw gezin, kwam Hij te midden van de moeiten van dit bestaan, droeg Hij de onreinheid en ontfermde Hij Zich over hen bij wie alles bij de handen afbrak. En zo doet Hij het nog!
Gepubliceerd: 23-12-2021
