Dit jaar zijn er twee boeken verschenen met elk een serie persoonlijke verhalen van mensen met homoseksuele gevoelens. Een paar maanden na Homo in de Biblebelt verscheen nu Er moet licht komen!, een uitgave van Onderweg.nu. Negentien personen vertellen hun ervaring met homoseksuele gevoelens.
Coming out
Het waardevolle van deze beide bundels is, dat ze een diversiteit aan verhalen vertellen. Dat illustreert dat niemands verhaal precies hetzelfde is als dat van een ander. Verhalen zijn soms krachtiger dan een heel betoog. En zeker in deze tijd is het waardevol, dat er een veelheid aan verhalen komt van personen die een Bijbelse weg willen gaan, wat dus betekent: géén homoseksuele relatie. Dat kan bemoedigend, aansporend en (indien nodig) ook corrigerend zijn voor jongeren die opgroeien in een tijd waarin veel kerken homoseksuele relaties gedogen, toestaan of zelfs aanmoedigen.
Er zijn ook verschillen tussen beide bundels. De personen in de eerste bundel zijn vaak afkomstig uit de reformatorische gezindte. In de bundel van Onderweg.nu spreken vooral personen die hun plaats (gevonden) hebben in de evangelische wereld. Dat heeft alles te maken met de achtergrond: Onderweg.nu is een voortzetting van Onze Weg, een stichting die verbonden was met Tot Heil des Volks. Onder deze organisatie viel ook Evangelische Hulp Aan Homofielen, later Different. Verschillenden uit dit boekje hebben daar hulp ontvangen.
Een (klein) verschil in inhoudelijke benadering wordt ook zichtbaar. In deze tweede bundel komen personen slechts naar voren met hun roepnaam, niet met hun achternaam. Wellicht is dat omdat sommigen liever (deels) anoniem blijven, wellicht zit er ook de visie achter dat een coming out niet bedoeld is voor het grote publiek maar voor de vertrouwde omgeving. In die visie kan ik mij wel vinden. Dat geldt ook voor het feit dat er consequent niet voor de aanduiding ’homo’ wordt gekozen.
Gebrokenheid
Een boekje als dit is mooi om te lezen, maar ook pijnlijk. Immers, we zien hier de gebrokenheid van de mensheid geïllustreerd. Een gebrokenheid die overal voor komt, maar zeker ook op het terrein van de (homo)seksualiteit. Een inkijkje in het leven van een heel aantal van onze naasten laat je zien dat we leven in een wereld die in scherven ligt. Sinds de zondeval is er zonde in de wereld en allerlei nood en dood. We zijn allen beschadigd. Beschadigd in ons beeld van God, beschadigd ook in onze heelheid. Sommigen heel intens, met levenslange gevolgen. Dat vraagt om veel liefde. Omzien naar elkaar, aandacht hebben, tijd vrijmaken, luisteren, er zijn. Bij uitstek iets waar de christelijke gemeente in zou moeten en kunnen ‘uitblinken’.
En bij uitstek iets wat Jezus Christus kenmerkt. ‘Wij hebben geen Hogepriester die geen medelijden kan hebben met onze zwakheden, maar die in alle dingen verzocht is geweest gelijk als wij, maar zonder zonde’ (Hebr. 2:14). In Zijn leven op aarde heeft de Heere Jezus laten zien hoe Hij bewogen was met gebrokenen van hart. De Psalmen zingen er van. En alle eeuwen door heeft Hij het door het Evangelie verkondigd en door Zijn Geest uitgewerkt. Met Zijn opzoekende liefde wil Hij genezen en verbinden.
Genezen van pijn. Dat krijgt de grootste aandacht in deze bundel. Over genezen van zonde gaat het ook. Maar daar ligt niet het accent. Daar ligt toch een meerwaarde van gereformeerde spiritualiteit, waarin de doordenking (zoals in een rapport van de PCA) en beleving (zie bijvoorbeeld dit interview) van zonde en genade wat meer diepgang hebben gekregen.
Leerpunten
Maar deze kleine kanttekening neemt niet weg dat er hartelijke herkenning is. En dat het boekje heel leerzaam is. Drie dingen die me opvielen:
1. Welke rol speelt het verleden? Nagenoeg ieder verhaal is een korte weergave van de loop van het leven. Vanzelfsprekend dat dan ook het verleden naar voren komt. In een heel aantal verhalen wordt daarbij ook een link gelegd of geïmpliceerd tussen het verleden en homoseksuele gevoelens. In enkele gevallen komt dit wat geforceerd over, alsof er per se zo’n link gevonden moest worden. Tegelijk is dit wel belangrijk. Er lijkt wel degelijk vaak een verband te zijn tussen bepaalde negatieve ervaringen (op het vlak van misbruik of hechting) en het ontstaan van homoseksuele gevoelens. Deze visie wordt door een organisatie als COC bekritiseerd. Immers, als je homoseksuele gevoelens prima vindt, dan is het niet belangrijk om te kijken wat de achtergrond is. Maar als deze gevoelens je nood worden, dan ligt het anders.
2. Waarom niet spreken over ‘homo’s? In het hele boek wordt de term ‘homo’ niet gebruikt. Geen van de ervaringsdeskundigen lijkt zichzelf zo te zien. Daar ligt een principiële overtuiging aan ten grondslag: je identiteit ligt niet in je (seksuele) gevoelens maar in je positie ten opzichte van God en Christus. Maar ook praktijkervaring. Bij veel van de betrokkenen geldt namelijk dat er niet slechts homoseksuele gevoelens zijn, maar ook heteroseksuele. Je kunt zelfs nog niet zo simpel zeggen wat homoseksuele gevoelens zijn. Tim verwoordt het als volgt: ‘Eigenlijk zie ik het zo, dat ik vriendschap zoek met mannen, maar dat ik dat onbewust kan verwarren met seksuele gevoelens.’ Dit alleen al maakt het voor velen niet passend om te zeggen: ‘Ik ben homo’. Tegenwoordig wordt dan gezegd: ‘Zo iemand is bi’. Maar dat is een weinigzeggend containerbegrip. In veel gevallen is het, kortom, veel juister om te spreken van gerichtheid (van je gevoelens – die alle kanten op kunnen gaan) dan van geaardheid (van je wezen – wat onveranderlijk lijkt).
3. Mag je hopen op verandering? Alle verhalen vertellen over verandering. In elk geval verandering van het hart naar God toe. In sommige gevallen betekende dat ook een radicale verandering uit de lhbt-scene naar de kerk. Betekent het ook: verandering van seksuele gerichtheid? In verschillende gevallen wel. Nee, er wordt niet gesproken over genezing, maar in feite is dat soms ook het geval. Genezing van een gewond bestaan, genezing van misvormde man- en vrouw- en zelfbeelden. En niet zelden betekende dat ook, dat homoseksuele gevoelens verminderden of in elk geval verzachtten. Een heel aantal personen is een huwelijk aangegaan en heeft daarin liefde, vreugde en Goddelijke zegen ervaren. Deze verhalen versterkten mij in de overtuiging dat het verbod op conversietherapie bepaald geen blijk van liefde is. En dat het heilzaam kan zijn om te onderzoeken welke pijn er áchter de vervormde seksuele gevoelens ligt. Ook al verdwijnen die gevoelens lang niet altijd, ze functioneren dan wel als indicator voor een dieperliggende pijn die om aandacht, liefde en Goddelijke genezing vraagt.
Een unieke brief
Achttien hoofdstukken bevatten een ervaringsverhaal van mensen met homoseksuele gevoelens. Eén hoofdstuk is heel anders: een brief van Grace aan haar vriendin Julia. Ze schrijft daarin over het moment waarop Julia – toen nog een vage kennis – vertelde dat ze wel verliefd op Grace zou kunnen worden. Duidelijk wordt uit de brief dat Julia niet in balans was, maar ook dat haar ontboezeming bij Grace nogal wat vragen opriep. ‘In mijn naïviteit dacht ik dat je verliefdheid na een paar maanden wel voorbij zou zijn. Volgens jou was dat ook zo. Maar niets was minder waar. Ik zag je onzekerheid, je verlegen lach. Ik had mijn arm wel om je heen willen slaan. Natuurlijk deed ik dat niet. Het leek me geen goed idee.’
Maar wat wél? ‘Ik had goede raad nodig. (…) Zo van: help, mijn vriendin is verliefd op me! Maar ik vond niets. (…) Informatie voor familie is er genoeg. Maar niet voor vriendinnen.’ Daarom is het juist zo waardevol dat deze brief (al is ze dan een buitenbeentje) in deze bundel opgenomen is. Het is geen handleiding, maar wel een eerste handreiking voor iemand die hier tegenaan loopt – iets wat steeds vaker gebeuren zal. En ook deze brief toont perspectief. De verliefdheid is over, de vriendschap verdiept. ‘Zo gaan we verder. In geloof en onder Zijn leiding! (…) To God be the glory!’ Dat is het beste leven.
Dit boek is gepubliceerd op zaterdag 17 september 2022. www.Onderweg.nu.
