Leestijd: 4 minuten

Onze wereld is in verandering. Ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op. Dat schept verwarring, onder christenen net zo goed. Wat bepaalt de koers die je moet varen? De cultuur of Christus?

In het ND (5-11) deed Matthijs Haak, gereformeerd predikant te Dordrecht, onlangs uit de doeken hoe hij omgaat met veranderingen, met name rond het thema homoseksualiteit. Het artikel is instructief, omdat het inzicht geeft in een ontwikkeling die – helaas – bij vele christenen plaatsvond. Kortgezegd komt het hierop neer: we moeten minder luisteren naar de Bijbel, meer naar de cultuur.   

Wat betekent het nu?

Hij vertelt hoe hij het vroeger deed: je legde een bijbeltekst uit (exegese) om tot een standpunt te komen. Volgens deze methode kwam je dan tot de (onvermijdelijke) conclusie dat een homoseksuele relatie ‘onbijbels’ is. Haak heeft nu spijt van deze methode; het is volgens hem ‘te eenzijdig’.

Exegese alleen voldoet niet (meer) volgens hem. Je vraagt je af: wie heeft dat ooit gezegd dan? Natuurlijk komen we er niet met alleen uitleg, we hebben ook de toepassing nodig: wat betekent deze tekst hier en nu? Dat noemen we hermeneutiek: de discipline die zich bezig houdt met de vraag naar de betekenis van teksten. Dat is heel relevant. Want wat betekent de bijbelse opdracht dat je de hoeken van je land niet mag maaien vandaag voor ons? Of wat moet je met het voorschrift een schutting rond je (platte) dak te zetten? We doen Gods Woord beslist tekort als we denken dat deze woorden ons nu niets meer te zeggen zouden hebben. Maar de betekenis van deze voorschriften vraagt natuurlijk wel een vertaalslag – een vertaalslag die in elke tijd en cultuur er anders uit kan zien.

Invloed van de cultuur

Maar Haak bedoelt iets anders. Bij hem gaat het er niet slechts om dat we goed op moeten letten wat een tekst in een nieuwe context betekent, volgens hem heeft de cultuur ook invloed op wat de tekst betekent. Volgens Haak valt er ‘veel voor te zeggen dat dat het homoseksuele levensgevoel van vandaag een expressie is van onze tijd’. Met andere woorden: homoseksualiteit wordt vandaag anders beleefd dan vroeger. Ik denk dat hij daar voor een deel gelijk in heeft. Veel meer dan voorheen hebben mensen de overtuiging dat hun homoseksuele (of andere) gevoelens op een of andere manier onderdeel zijn van hun diepste zijn. Of dat juist is, is weer een ander verhaal, maar ik denk dat het inderdaad door velen zo beleefd wordt. De redenen hierachter zijn dat gevoel in onze cultuur zo’n beetje allesbepalend is geworden én dat seksualiteit een veel prominentere plaats heeft gekregen. Haak meent dat dit gegeven zou moeten leiden tot een andere beoordeling van homoseksualiteit. Maar dat is een vreemde redenering. Dat zou betekenen dat de beleving van nu normerend is hoe we teksten van toen lezen. Hier komt ineens een heel modern hermeneutisch addertje onder het gras vandaan: de wereld van nu bepaalt de lezing van de tekst van toen.

Het doet er niet toe…

Hoe dat in zijn werk gaat, wordt duidelijk in zijn omgang met een kerntekst in zijn betoog: Galaten 3:28. Paulus schrijft daar dat er in Christus noch Jood, noch Griek, noch dienstbare, noch vrije, noch man noch vrouw is. Deze tekst biedt volgens hem de matrix om vandaag toch ruimte te zien voor homoseksuele relaties. ‘Als de Bijbel in die tijd zegt dat het man- en vrouw-zijn er niet toe doet, hoef je je er vandaag niet druk over te maken of iemand nu hetero- of homoseksueel is en, als hetero of homo, een relatie aangaat. Het belangrijkste is het geloof in Jezus’.

Zijn gevoelens sluiten hem niet uit van Christus. Maar dat betekent nog niet dat het vervolgens niet uitmaakt wat je doet met die gevoelens.

Dat is echter een heel vreemde toepassing van de tekst. We kunnen het van harte eens zijn met de gedachte dat mensen met homoseksuele gevoelens (of transgevoelens) evenzeer bij Christus welkom zijn als personen met heterogevoelens; vooropgesteld natuurlijk dat deze gevoelens – net als alle andere zondige gevoelens – ons van harte leed zijn en beleden worden. We mogen er zeker van zijn dat door het geloof in Christus al deze zondige gevoelens bedekt en vergeven worden. Maar betekent dit dan dat het niet uitmaakt of je een homoseksuele relatie aangaat, mits je maar in Jezus gelooft? Feitelijk zegt Haak hier dat als je maar ‘in Jezus’ bent, het verder niet uitmaakt welke keuzes je maakt op seksueel gebied. Ziet hij dan niet dat je met deze gedachte evenzeer ruimte kunt vragen voor polyamoreuze relaties of pedoseksuele relaties? Dat zal Haak niet willen, maar die toepassing kun je zondermeer maken vanuit dit uitgangspunt. Als in Jezus geloven genoeg is, en je de rest van het Schriftgetuigenis over homoseksualiteit negeert (en dat doet Haak), dan kun je hetzelfde ook zeggen inzake pedofilie en polyamorie. Zou Haak dat ook doen als iemand in zijn gemeente belijdenis wil doen? Dat als je maar in Jezus gelooft, de rest er niet toe doet? Waarschijnlijk niet. Van een belijdend christen wordt toch verwacht dat deze belijdenis ook in leer en leven zichtbaar is?!

Hetzelfde geldt voor homoseksualiteit. Natuurlijk, een ‘homo’ die in Jezus gelooft, is behouden (net zo goed als een slaaf of vrije, man of vrouw die in Jezus gelooft). Zijn gevoelens sluiten hem niet uit van Christus. Maar dat betekent nog niet dat het vervolgens niet uitmaakt wat je doet met die gevoelens. Er is niets in Gal. 4:28 dat daar aanleiding toe geeft en het past in het geheel niet bij wat Paulus verder zegt over homoseksualiteit.

Kortom, Haaks visie is niet in de haak. Hij gaat af op één tekst, interpreteert deze vanuit de beleving van vandaag, laat de tekst vervolgens iets zeggen wat er níet staat om de rest van het Schriftgetuigenis volkomen te negeren. Daar is een woord voor: geen uitlegkunde, maar inlegkunde. Christus leert ons iets anders: neem je uitgangspunt in de Schrift en laat de tekst staan: de Schrift kan immers niet gebroken worden (Joh. 10:35b)?!

Wat maar weer aantoont dat degelijke exegese wel degelijk van levensbelang is en uitgangspunt is van gezonde theologie en ethiek. Misschien was die oude manier van theologiseren toch zo gek nog niet. Is dat niet wat we vandaag schreeuwend nodig hebben: minder luisteren naar de cultuur en meer naar de Schrift?

---

Gepubliceerd: 17-11-2022