Volgens een recent bericht is het aantal gevallen van genderdysforie in Amerika met zeventig procent gestegen; bij ons lopen de wachtlijsten inmiddels op tot drie jaar. Hoe dit kan en komt is geen vraag meer wie ‘The Rise and Triumph of the Modern Self’ gelezen heeft.
Met dit boek schreef Carl Trueman misschien wel het belangrijkste boek van de afgelopen tien jaar. Daar zijn althans veel lezers en recensenten het over eens. Het boek leverde een stroom van reacties op en niemand die het boek gelezen heeft blijft er onberoerd onder.
Aha
Waarom zoveel lof? Omdat Trueman erin slaagt om in goed vierhonderd pagina’s je duidelijk te maken waarom de (Westerse) wereld is zoals ze is. Met een kraakheldere, elegante eloquentie en met ogenschijnlijk verbluffend gemak maakt hij het denken van de afgelopen drie eeuwen inzichtelijk op een manier die je bij ogenblikken in de verte doet staren met een Aha-erlebnis zonder weerga. Het is een page-turner, maar dan wel in slow-motion. Het boek getuigt van enorme denkkracht, maar vraagt dat ook van de lezer. Maar deze inspanning levert je wel veel op.
Lees ook: Zes manieren hoe christenen kunnen reageren op onze ‘Vreemde Nieuwe Wereld’
Ik ben ik
Trueman beschrijft in zijn boek eenvoudig gezegd de opkomst en triomf van het moderne ik. Dat moderne ik leeft op de bodem van wat hij ‘expressief individualisme’ noemt: een zelfbewust individualisme dat niet alleen ruimte voor eigen overtuigingen vraagt, maar ook nadrukkelijk de ruimte claimt om die overtuiging te uiten (vandaar: expressief). Aan het ontstaan van dit expressieve individualisme gaat een lange geschiedenis vooraf; een geschiedenis die de historicus Trueman vakkundig blootlegt. Van Rousseau loopt de route via de Romantiek naar het 19e eeuwse driemanschap Nietzsche, Marx en Darwin, die samen een hele cultuur ten grave droegen en een nieuwe wereld openden.
Seks is de basis
In het volgende deel laat Trueman zien hoe het moderne ik – met dank aan de in de 19e eeuw opkomende psychoanalyse – geseksualiseerd raakte. Seksualiteit werd onderdeel van de identiteit – en dat verklaart waarom mensen vandaag alle ruimte vragen voor hun seksuele expressie: zo bén je toch?! ‘Na Freud is seksualiteit bepalend geworden voor wie we zijn: als individuen, als samenlevingen en als soort’. Seksualiteit ligt aan de basis van wat het betekent een ‘authentiek persoon’ te zijn – een ongehoorde claim in het licht van millennia wereldgeschiedenis.
Laat mij mezelf zijn!
Dat luidt op zijn beurt weer de laatste fase in: de politisering van de seksualiteit – een proces waar we middenin zitten. Van weigerende taartenbakkers tot dominees die de Nashvilleverklaring ondertekenden: het wordt allemaal gepolitiseerd (en daarmee gepolariseerd). In het laatste deel laat Trueman zien hoe de huidige cultuur gekaapt wordt door Nieuw Links en karakteriseert hij deze als erotisch en therapeutisch – wat de verklaring vormt voor het geweldige succes van de LHBT-beweging. En zo kan het komen dat een man die vijftig jaar geleden nog glazig werd aangekeken als hij beweerde zich vrouw te voelen, vandaag de dag volstrekt serieus genomen wordt. Dat kan alleen in een samenleving die het psychologische laat prevaleren boven het fysieke en waar de macht van het gevoel zover is opgerekt dat het zelfs over de grenzen van de geslachtelijkheid heen reikt.
God en onszelf kwijt
Kortom: de LHBT-beweging (en daarachter de Seksuele Revolutie) is slechts een symptoom van een veel diepere revolutie: what it means to be a self? Achter dit alles schuilt volgens Rod Dreher – die het voorwoord schreef – een veel diepere geestelijke crisis: de mens heeft God vergeten en daarmee ook de mens. We weten niet meer wat het is om mens te zijn. Daarom fabriceren we krampachtig allerlei identiteiten. Dreher is er duidelijk over: dit ‘moderne ik’ doet niet alleen religie de das om, maar uiteindelijk onze hele beschaving.
Een vertaling
Lees dit boek voordat het zover – en dus te laat – is. Wie een boek wil lezen dat je de wereld van nu doet begrijpen, doet met Trueman een goede keuze. Voor wie ertegenop ziet aan deze kluif te beginnen is er goed nieuws: de beknopte en toegankelijke versie van dit boek is in het Nederlands verschenen: ‘Een vreemde nieuwe wereld’ (uitgave Royal Jongbloed/Bijbels Beraad M/V).
Carl R. Trueman, The Rise and Triumph of the Modern Self (Wheaton: Crossway 2020), 425 p., € 28 (ISBN 9781433556333).
Deze recensie is eerder geplaatst in Theologia Reformata, jaargang 65, nummer 4, pag. 452-453
