Wat is een inclusieve kerk?, vroeg spreker en arts Gor Khatchikyan zich af tijdens een preek in de Protestantse Gemeente Immanuëlkerk in Rijnsburg. “Is dat inclusief de zonde?” Aan de hand van de Bijbelse geschiedenis over de Samaritaanse vrouw (Joh.4) stelde hij dat het niet gaat om waar wij ons fijn en goed bij voelen, maar om de waarheid van Jezus. Hij stipte daarbij ook het beleid van de gemeente aan om homoseksuele relaties te zegenen: “Dat is niet de God die ik verkondig”, aldus Khatchikyan. De predikant van de gemeente reageerde nog tijdens de dienst.
Khatchikyan begon zijn preek direct met een radicale boodschap. Hij vertelde het opvallend te vinden dat er vaak bij de mededelingen wordt gezegd dat het zo fijn is dat de kerk vol is. “De kerk is nooit vol. Er is altijd plaats in de kerk. Weet je wat vol begint te raken? De hel. Die begint vol te raken. Dus we moeten meer mensen naar de kerk lokken. Er moeten meer mensen de weg vinden naar het Woord van God. Vervolgens vroeg hij zich hardop af of het tijdens de desbetreffende dienst alleen maar “fijn” gaat zijn in de kerk. Hij heeft namelijk een “diepe indringende boodschap” te brengen. “Het zou ongemakkelijk kunnen worden tijdens zijn preek, niet in de laatste plaats voor mezelf.”
“De kerk is nooit vol. Weet je wat er vol begint de raken? De hel.”
De spreker stelde dat het Woord van God een spiegel is: “Ik ontdek steeds meer punten waarvan ik zeg: Heere, schep in mij een nieuw hart, verander mij. Laat mij mijn oude ik afleggen en steeds meer worden zoals U. Verander me naar het beeld van Christus.”
Jezus doorbreekt grenzen
Na het verhaal van de Samaritaanse vrouw uit Johannes 4 te hebben gelezen, vervolgde Khatchikyan zijn preek. Hij legde uit dat de vrouw niemand had om mee water te gaan putten, terwijl vrouwen dat vaak in groepen doen. Zij gaat bewust rond het middaguur om contact te vermijden. Maar dan is Jezus daar en Hij knoopt een gesprek met haar aan. “Daarmee vermorzelt Jezus drie belangrijke grenzen”, aldus de spreker. “In de eerste plaats de sociale grens die er heerste over de openbare omgang tussen man en vrouw. Jezus verbrijzelde de grens die gesteld was en ging rechtstreeks het gesprek aan met deze vrouw. Maar dat was niet de enige grens die gesteld was. Ook de ethische grens sneuvelde. Namelijk de ethische grens dat je als rabbijn, dominee, pastor of geestelijke een gesprek hebt met een vrouw die bekend staat als zondares. Verder verbrijzelt Hij de religieuze grens die er gesteld was.”
‘Doe mij ook maar Levend Water’
De spreker legde vervolgens uit dat de vrouw het water waar Jezus over sprak graag wil, omdat ze dan niet meer naar de put hoeft. Ze heeft volgens Khatchikyan de gebrokenheid waarin ze leeft omarmd. Ze zoekt naar een manier om in die gebrokenheid gemakkelijk haar leven vorm te geven: “Deze vrouw kreeg een beeld van Jezus van wie Hij was. De Eeuwigheid, de Almachtige Die in staat is het onmogelijk te doen. En ze zegt: prima, doe mij dat ook maar, zodat ik lekker kan blijven leven zoals ik leef. Als ik maar niet hoef te veranderen.”
“Zo gaan de meesten van ons, inclusief ikzelf, door het leven”, vervolgde Khatchikyan. “Ik heb me soms ook schuldig gemaakt aan het verkondigen van een Jezus die als een soort snoepje wordt gepresenteerd. Lekker gemakkelijk, je hoeft niets, je hoeft niet te veranderen.”
“En ze zegt: Prima, doe mij dat ook maar, zodat ik lekker kan blijven leven zoals ik leef.”
De gebrokenheid en ellende zitten bij mensen soms zo verweven in hun identiteit dat ze zichzelf niet zonder kunnen voorstellen, zo merkt de spreker in het pastoraat. “Dan worden er liters koffie weggedronken, dozen met tissues weggesnoten. Dan gaan ze iets lichter naar huis, want het was fijn… Dezelfde ellende. Dan denken ze: doe mij ook maar wat lieve woorden van Jezus, want dat troost. Dan kan ik lekker naar huis en heb ik een goede nachtrust. Maar morgen sta je weer op in dezelfde ellende.”
Climax
Opvallend is volgens de spreker dat Jezus die motivatie van de Samaritaanse vrouw niet veroordeelt. Hij stelt haar echter wel een vraag. “Tot zover is het mooie aan dit verhaal dat we een Jezus zien die grenzen vermorzelt door wie Hij is, met Zijn liefde, Zijn genade en Zijn wijsheid. Veel van ons worden enthousiast van dit beeld van Jezus. Het is fascinerend wat Jezus hier doet. Het is niet zomaar iets, Hij schrijft geschiedenis. Zijn leerlingen waren in shock omdat Jezus allerlei grenzen, waarvan zij wisten dat ze er waren, vermorzelde.”
Maar dan komt het! Het wordt heel indringend, als Jezus aan de vrouw vraagt om haar man te halen. De vrouw zegt geen man te hebben en Jezus reageert door te zeggen dat ze vijf mannen heeft gehad en dat de man die ze nu heeft inderdaad haar man niet is. “Wat hier gebeurt is echt ongelooflijk”, stelde Khatchikyan. “We weten niet wat de situatie was. Woonde ze ongehuwd samen? Was ze met een man die elders getrouwd was? Was ze onterecht gescheiden en bij een andere man waarvan de Bijbel zegt dat het dan niet haar man is? Dat weten we niet. Maar ze zal zich honderden keren hebben moeten verdedigen bij mensen. En dan stelt Jezus haar die vraag en zegt ze: ik heb geen man.”
“Wat gebeurt er bij die vrouw?”, vroeg de spreker zich hardop af. “Uit zichzelf zegt ze: Heere Jezus, mijn leven is een nog grotere puinhoop dan U denkt. Het is nóg meer ellende dan U denkt. Ik heb geen man, zegt ze uit zichzelf. Het ongelooflijke wat hier gebeurt is dat de overweldigende genade en liefde van Jezus haar zoveel ruimte en liefde geven, zonder oordeel, dat zij zelf breekt tot in haar kern. Terwijl eerst haar wens was om een beetje van dat water te ontvangen om nooit meer terug te hoeven komen, komt ze nu op een punt dat ze diep van binnen kan veranderen. En dan zegt Jezus: het is waar wat je zegt.”
“We willen maatschappelijk gezien heel graag inclusief zijn. Maar wat is dat? Inclusief de zonde? Was Jezus inclusief?”
Khatchikyan benadrukte vervolgens dat Jezus alle menselijke grenzen vermorzelt, in liefde met de vrouw het gesprek aangaat, maar dat het moment van haar redding, genezing en verandering is wanneer er een beroep wordt gedaan op de waarheid. De climax van het verhaal is volgens hem het moment dat de waarheid om de hoek komt kijken en gepaard gaat met de genade en liefde van Jezus. Het is het moment waarop de vrouw uit zichzelf zegt dat de man die thuis zit haar man niet is.
Inclusieve kerk
Het brengt de spreker bij een in zijn ogen belangrijk thema: relaties. Regelmatig heeft hij discussies met theologen die stellen dat wat de Bijbel daarover zegt in een andere cultuur en context gezien moet worden. “Dat is echt onzin”, aldus Khatchikyan. “Sommige waarden van God veranderen niet per cultuur of context. Het kan zijn dat onze cultuur verandert, waardoor wij het niet meer leuk vinden. Dat is iets anders. Dat het niet meer past bij onze gevoelens. Deze vrouw was met een man en dat was niet Gods bedoeling. Jezus houdt daaraan vast in Zijn liefde en genade.”
Het bijzondere is volgens Khatchikyan dat de vrouw Jezus ontmoet, Die alles van haar weet, en vervolgens alle schijn laat vallen. “Ze komt tot haar kern, tot wie ze echt is. Ze weet dat wat ze aan het doen is, niet van God is. Dat ze ermee moet breken om het eeuwige te ontvangen. Dat hoort bij wie Jezus is. Zijn liefde en genade betekenen niet dat ík moet doen wat voor míj goed voelt. In onze tijd wordt geleerd dat het goed moet voelen; alles draait om hoe het voelt. Als ik mij niet prettig voel in de kerk, is de kerk een slechte plek. Als ik mij niet veilig voel in de kerk, zijn jullie onveilig. Alles draait om mijn gevoel.”
“We willen maatschappelijk gezien heel graag inclusief zijn”, vervolgde de spreker. “Maar wat betekent dat? Inclusief de zonde? Was Jezus inclusief? Dat is een vraag die ik stel, een zoektocht die ik heb. Als alles draait om hoe ik mij voel en hoe ik mijn leven wil vormgeven, als niemand daar iets van mag vinden en als je daar wel iets anders van vindt, is jouw God beperkend of jouw kerk onveilig; dan draait het dus om mij. Dan vind ik het fijn om dat water te ontvangen om niet meer die discussies te voeren. Dan kan ik lekker thuis op de bank zitten en met mezelf gelukkig zijn. Maar dat is niet wat Jezus verkondigt. Zijn genade gaat altijd gepaard met waarheid, Zijn Geest gaat altijd gepaard met Zijn waarheid, Zijn liefde gaat altijd gepaard met de waarheid.”
Heilige huisjes
“De genezing van deze vrouw kwam door de waarheid van Jezus”, vervolgde Khatchikyan even later. “De aanleiding was de liefde van Jezus. De ruimte die Hij gaf confronteerde haar met de waarheid.” Dat is een spannende boodschap, zo beaamde de spreker. Voor hemzelf, maar ook voor de aanwezigen. “Misschien voel je jezelf nu veroordeeld. Misschien denk je: ik heb een kerel thuis die niet mijn echte man is. We zijn niet getrouwd. Misschien ben je een jongere, zit je hier en heb je net besloten om te gaan samenwonen. Dan kom ik hier en gooi ik jullie heilige huisjes omver. Dat kan best heftig zijn.
Ik hoorde dat jullie als gemeente enorm geworsteld hebben met de vraag ‘wie gaan we inzegenen?’ Gelijke geslachten, andere geslachten, alles is welkom zoals hij of zij is. Met alle respect, maar dat is niet de God die ik verkondig. Dat is een keuze die jullie maken. Het is heel spannend dat ik dit vertel, dat weet ik. Ik worstel ermee. Maar de spanning zit hem in het volgende. Op het moment dat ik mij beroep op wat fijn is en wat goed is, moet ik heel goed na gaan denken of dat daadwerkelijk de weg van herstel is.”
Resistente kerk
Khatchikyan, in het dagelijks leven arts, probeerde dat laatste uit te leggen aan de hand van een medisch voorbeeld. “Stel je hebt pus bij je billen. Dat komt heel vaak voor en is mijn dagelijks werk. Je kunt niet zitten, het doet een beetje pijn en het gaat irriteren en broeden. Je gaat naar de dokter. Die dokter kan antibiotica geven. Dat is niet goed. Die antibiotica onderdrukken even de irritatie en de reactie. Je gaat het onderdrukken en dat vinden mensen fijn. Tot het moment dat je resistent wordt. Dan neemt de pus het over, krijg je verspreiding door je lichaam en ga je dood.
“Als ik me beroep op wat fijn en goed voelt, moet ik heel goed gaan nadenken of dat daadwerkelijk de weg van herstel is.”
Het alternatief, en dat is wat een goede dokter zal doen, is het mes. Het moet open en eruit. Maar het vervelende daaraan is dat het pijn gaat doen. Een ontstoken plek kun je niet goed verdoven. Een beetje verdoving lokaal en je kunt hechten en snijden, daar voel je niets van. Maar als het ontstoken is, werkt het niet meer. Dan blijft het pijnlijk. Je zult door de pijn moeten gaan. Niet één dag, want ook daarna blijft de wond open. Als je het meteen opensnijdt, pus eruit haalt en weer hecht, geneest het niet. De wond moet openblijven. Je moet het schoonspoelen, schoonspoelen en schoonspoelen. Meerdere dagen. Zodat al het pus eruit komt. Dat is pijnlijk, vervelend en niet leuk. Maar het is de enige weg naar genezing.”
Dat is ook geestelijk zo, betoogde de spreker. “Als ik zou kiezen voor hoe ik mij fijn voel, is het voor nu wel leuk. Maar het is van korte duur. Totdat ik resistent word. En kerken worden soms resistent. Als ik alleen maar dingen zeg die je fijn vindt om te horen, is de kerk leuk. Maar als je dat iedere keer hoort, komt er een moment dat het Woord van God ons niet meer raakt. Dat ik niet meer uitgedaagd word om te veranderen, niet meer ongemakkelijk wakker word, niet meer wakker lig ’s nachts. Het is toch allemaal zoals ik het wil. Dat is fijn, maar dodelijk. Je wordt resistent en het doet je niets meer.”
Genade én Waarheid
In deze verwarrende tijd komt juist in een ontmoeting met Jezus alles in een ander licht te staan, zo besloot Khatchikyan. “Dan word ik enthousiast over Zijn liefde en genade, maar word ook geraakt door Zijn waarheid. Liefde, genade, Geest én waarheid gaan hand in hand. We kunnen niet in de kerk komen en zeggen: doe mij uit het menu maar een beetje genade en liefde. Dat voelt fijn en is goed zo. Maar dat is niet wie Jezus is.”
Dit artikel is eerder gepubliceerd op CVandaag. Bekijk hier de hele dienst.
