Leestijd: 4 minuten

Al geruime tijd hangen er donkere wolken boven de onderwijsvrijheid in Nederland. Als het aan de Onderwijsraad ligt wordt de vrijheid van onderwijs binnen afzienbare tijd de nek omgedraaid.

Sinds de inwerkingtreding van de Burgerschapsdoelen steekt de overheid steeds steviger haar vinger in de onderwijspap. Vroeger ging je vooral naar school om goed te leren rekenen en schrijven. Tegenwoordig worden scholen ook geacht kinderen op te voeden tot goede burgers, die van harte de democratische basiswaarden omhelzen. Welke dat zijn? Vrijheid, gelijkheid en solidariteit. Waar hebben we dat meer gehoord?!  

Toenemende druk

Het is met name de tweede waarde die voor toenemende spanning zorgt. Scholen moeten een plek zijn waar ruimte is voor allerhande seksuele en genderexpressies. En als de inspectie vermoedt dat het met de respectvolle omgang inzake diversiteit niet goed gesteld is, wordt er een herstelopdracht gegeven. De Eerste Kamer heeft deze week de minister verdergaande bevoegdheden gegeven. Nu kan hij makkelijker ingrijpen als er zorgen zijn over de invulling van het burgerschapsonderwijs of de veiligheid op school. Wiersma gaf aan dat een school waar een docent het homohuwelijk verwerpelijk zegt te vinden ‘mogelijk’ te maken kan krijgen met een interruptie.

Vergaand plan

Hoewel scholen -aldus Alida Oppers, inspecteur-generaal van de Onderwijsinspectie – nog steeds de vrijheid hebben om ‘de eigenheid te benadrukken’, is het vermoeden gerechtvaardigd dat dit nog maar van korte duur is. Althans, als de plannen van de Onderwijsraad doorgang vinden. Er ligt een vergaand plan klaar, ‘Grenzen stellen, ruimte laten’, waarin voorgesteld wordt scholen voortaan niet meer te organiseren op grond van hun identiteit, maar vanuit de hiervoor genoemde democratische basiswaarden. Hierbij mag een school een eigen visie hebben, zolang deze niet in tegenspraak is met de democratische basiswaarden. Grimmig klinkt het: ‘Het verhaal over de overtuiging en visie van de school is voor de Onderwijsraad nadrukkelijk iets wat een school kan toevoegen aan deze verplichte gemeenschappelijke kern. En niet andersom’.

Grote consequenties

Als dit doorgaat zullen de consequenties enorm zijn. Is het nu nog toegestaan te vinden en onderwijzen dat de homoseksuele praxis op grond van de godsdienstige overtuiging zonde is, dit zal straks veel lastiger zijn. Nu al signaleert de Inspectie dat het ‘schuurt’. Ja, reformatorische scholen gaan over het algemeen respectvol om met mensen met homoseksuele gevoelens. Echter, kan zo iemand zich wel veilig ontwikkelen als diegene steeds hoort dat het huwelijk de enige bedding is waarin je seksualiteit mag beleven? Komt zo ‘de ruimte voor autonome persoonsvorming’ (de woorden uit het inspectierapport) niet gevaarlijk onder druk te staan? Pointer, het onderzoeksprogramma van KRO/NCRV komt geregeld met verhalen van ex-scholieren die een podium krijgen om te vertellen hoe zwaar ze het wel niet gehad hebben op hun reformatorische school. Dat doet iets met de beeldvorming, dat blijkt wel uit de Kamervragen die op grond van deze getuigenissen gesteld worden.  

Wakker worden

Er is alle reden voor christenen om waakzaam te zijn. Als ‘Grenzen stellen, ruimte laten’ stelt dat het op school niet toegestaan zou moeten zijn te zeggen ‘dat wetten geen geldingskracht hebben als ze ingaan tegen geloofsopvattingen of religieuze regels’, is er echt iets aan de hand. Dan wordt de vrijheid van godsdienst geraakt en de diep-christelijke overtuiging dat men te allen tijde God meer gehoorzaam moet zijn dan mensen (Hand. 5: 29). Dan gaan we langzaamaan de kant op van gewetensdwang. Dat is ook niet vreemd. Wie de drie democratische basiswaarden nog eens goed op zich in laat werken, ziet daarin de beginselen van de Franse Revolutie in een nieuw jasje. Christenen hebben al meer dan tweehonderd jaar zich verzet tegen deze beginselen. Ze gaan uit van een mensvisie die radicaal uitgaat van de autonome mens. De wortel ervan  – aldus Groen van Prinsterer – is ongeloof en het eindresultaat is revolutie en uiteindelijk terreur.

Het is de vraag echter of iedereen doorheeft wat er gaande is. Lang niet alle reformatorische docenten zijn de Bijbelse visie op seksualiteit voldoende eigen. Dan bestaat het gevaar van aanpassing aan werelds denken. Een ander gevaar is meebewegen om je privileges te behouden. Reformatorische scholen en instellingen zijn over het algemeen gezagsgetrouw. Dat hoeft niet altijd verkeerd te wezen. Christus roept ons op om oprecht als de duiven en listig als de slangen te zijn. We mogen ons maximaal inzetten voor het behoud van wat ons lief en dierbaar is. Maar er zijn grenzen. En het is goed ons erop te bezinnen wanneer die grenzen bereikt zijn, wanneer we ons dienen te verweren en nee moeten verkopen. Je kunt zo lang binnen de mazen van het net proberen te blijven dat je op een gegeven moment ontdekt dat je in een fuik terecht bent gekomen waar je niet meer uit kunt.

Hoopvol

Ik ontmoet onderwijsmensen die bezorgd zijn. ‘Kan ik dit werk over tien jaar nog doen?’, vroeg een docent godsdienst mij. Maar soms ook verrassend realistisch. ‘Dit kunnen we toch verwachten?’, zei een jonge docente tegen me. ‘Christus heeft het ons gezegd. Anderen in de wereld ervaren het al zolang. Nu zijn wij aan de beurt’.

Wie leeft bij de Bijbel kan realistisch zijn, zonder de moed op te geven. Christus heeft de wereld al overwonnen. De toekomst is aan Hem. Wie dat gelooft kan hoopvol verder vanuit twee uitgangspunten: 1. De revolutie verliest altijd. 2. Tegen de revolutie het Evangelie!

Laten we, zolang het doek voor de onderwijsvrijheid nog niet gevallen is, ‘de tijd uitkopen’ en onze vrijheid ook optimaal benutten. Bid en werk, ja, ‘werk zolang het dag is!’  

---

Gepubliceerd: 09-06-2023