In het genderdebat is weinig ruimte voor waarheid. De persoonlijke beleving staat steeds centraal. Pascal wijst ons de oorzaak aan: Eigenliefde.
“Het ligt in de aard van de eigenliefde en van ’s mensen ik, alleen zichzelf lief te hebben en te beschouwen. Maar wat moet het doen? Het kan niet beletten dat dit voorwerp van zijn liefde (zichzelf dus) vol gebrek en ellende is:
- het wil groot wezen, en ziet zich klein;
- het wil gelukkig zijn en ziet zich rampzalig;
- het wil volmaakt zijn en ziet zich vol tekortkoming;
- het wil zijn het voorwerp van de liefde en achting van mensen en het ziet dat zijn gebreken slechts hun afkeer en minachting waard zijn.
Haat tegen de waarheid
De moeilijkheid waarin de mens verkeert, brengt in hem teweeg de onrechtmatigste en ergerlijkste hartstocht die men zich voorstellen kan. Hij vat een dodelijke haat op tegen de waarheid die hem veroordeelt en hem van zijn gebrek overtuigt. Hij zou haar willen vernietigen. En waar hij ze zelf niet uitroeien kan, roeit hij ze (de waarheid) uit, bij zichzelf en bij anderen, zoveel als hij kan. Dat wil zeggen: hij doet al het mogelijke om zijn gebreken voor anderen en voor zichzelf te bedekken, en kan niet verdragen dat men ze aan hem laat zien, of dat ze door anderen worden gezien.
Zelfmisleiding
Het is zeker een kwaad, vol gebreken te zijn; maar het is nog groter kwaad vol gebreken te zijn en ze niet te willen erkennen. Want zo komt er immers nog het kwaad van opzettelijke zelfmisleiding bij. We willen niet dat anderen ons bedriegen; we vinden het onbillijk anderen meer te achten dan ze verdienen. Maar dan is het ook niet recht dat wij hen bedriegen en dat we door hen meer geacht willen worden dan wij verdienen.
Ontdekt
Wanneer anderen in ons onvolmaaktheden en ondeugden ontdekken die ons inderdaad eigen zijn, dan doen zij ons daarmee geen onrecht, omdat zij er de oorzaak niet van zijn. Veeleer bewijzen zij ons een weldaad, omdat ze ons van een kwaad bevrijden, namelijk van het niet-kennen [of het onbewust zijn] van die onvolkomenheid. We moeten niet boos zijn als zij ze [= onze onvolmaaktheden en ondeugden] kennen en ons verachten. Want het is billijk dat ze ons kennen voor wat we zijn en dat ze verachten wat verachtelijk is in ons.
Een bitter medicijn
Er bestaan onderscheiden graden in dezen afkeer van de waarheid; maar men kan zeggen dat ze bij allen in zekere mate aanwezig is, omdat ze onafscheidelijk is van de eigenliefde. Deze misplaatste gevoeligheid noodzaakt hen die anderen moeten bestraffen, dat ze zoveel omwegen volgen, zoveel omzichtigheid gebruiken om hen niet te kwetsen. Ze moeten onze gebreken verkleinen, en doen alsof ze die verontschuldigen; ze moeten er lof en betuigingen van liefde en achting doorheen vlechten. Maar toch blijft deze bestraffing een bitter medicijn voor de eigenliefde. Een mens neemt er zo weinig mogelijk van, en altoos met tegenzin, en dikwijls met heimelijke ergernis tegenover degenen die het haar voorhouden.
Zo ontstaat de huichelarij
Het gevolg is dat, als men er belang bij heeft om door ons geliefd te worden, men vermijdt ons een dienst te bewijzen waarvan men weet dat ze ons mishaagt; men behandelt ons zoals we behandeld willen worden: wij haten de waarheid en men verbergt die voor ons; wij willen gevleid worden en men vleit ons; wij willen bedrogen worden, en men bedriegt ons.
Zo komt het dat iedere gelukkige stap op de weg der menselijke eer ons verder van de waarheid verwijdert. (…) ’t Verwondert mij niet: de waarheid te zeggen is nuttig voor wie ze hoort, maar nadelig voor wie ze zeggen, omdat zij zich gehaat maken. (…)
De mens is dus enkel geveinsdheid, leugen en huichelarij, in zichzelf en tegenover anderen. Hij wil niet dat hem de waarheid gezegd wordt, hij vermijdt ze anderen te zeggen. En al die gezindheden, zo ver van recht en rede verwijderd, hebben een natuurlijke wortel in het hart.”
Samenvatting en toelichting
Bovenstaande tekst is niet eenvoudig te lezen. Daarom een toelichting in enkele zinnen.
- Mensen hebben zichzelf lief.
- Ze worden echter steeds geconfronteerd met onvolkomenheden in zichzelf.
- Dit maakt hen ongelukkig.
- Om de negatieve beoordeling van zichzelf te ontlopen, veranderen ze de waarheid.
- Op alle mogelijke manieren proberen ze de waarheid te verdraaien en te onderdrukken, in de hoop dat anderen de waarheid niet meer zullen zien.
- Als mensen hen de waarheid laten zien, kan dit alleen op een heel omzichtige manier, omdat ze de ander niet mogen kwetsen.
- De waarheid wordt dikwijls verzwegen, omdat we onszelf ook door eigenliefde willen beschermen.
In het transgenderdebat is bovenstaande goed zichtbaar. Mensen voelen zich niet gelukkig. Uit eigenliefde verdraaien ze de waarheid en verbergen die achter een nieuwe identiteit. Iedereen die hen confronteert met de waarheid (hun biologische geslacht) herinnert hen aan hun ongelukkige onvolkomenheid, waarmee ze wilden breken. Daarom verzetten zij zich uit alle macht tegen degenen die waarheid spreken. En velen kiezen ervoor om de leugen in stand te houden door te zwijgen of door op een zeer omzichtige manier met hen te spreken.
De tekst over Eigenliefde komt uit de 87e paragraaf van het boek Gedachten van Blaise Pascal (1623-1662). Dit artikel is geschreven n.a.v. het 400e geboortejaar van deze scherpzinnige geleerde. Hij werd geboren op 19 juni 1623.
