Leestijd: 4 minuten

Deze week was het vaderdag. Er is dan aandacht voor vaders. Daarom nu aandacht voor het vaderschap. En vooral de vraag: zijn de vaders van nu betere vaders dan die van (pak ‘m beet) vijftig jaar geleden?

Dat vaders van grote betekenis zijn, bleek twee weken geleden opnieuw. Een Amerikaans onderzoek doet vermoeden, dat afwezige vaders en echtscheidingen tot de belangrijkste oorzaken horen van de ontkerkelijking in de VS (hierbij sloot de gouverneur van Florida aan). Wat voor de VS geldt, raakt ook ons land. Zijn vaders er, en oefenen zij hun vaderlijke taak uit? En doen zij dat beter of minder dan vroeger? Natuurlijk kunnen we nooit precies ‘meten’ of het nu beter of slechter is, maar we kunnen wel tendensen aanwijzen.

1. Meer tijd voor het gezin

Veel vaders brengen meer tijd door in het gezin. Zij werken bijvoorbeeld vier dagen, zodat ze een ‘papadag’ hebben. Na een bevalling is er zoveel vaderschapsverlof, dat vaders een dag per week vrij kunnen nemen. Het is niet meer vreemd om vaders achter een kinderwagen, in de keuken of aan de commode te zien staan.

Ik heb de indruk, dat het type ‘altijd werkende vaders’ ook minder geworden is. Ik bedoel vaders die vanzelfsprekend vijftig uur werken en drie vergaderingen per week bezoeken. Bij ambtsdrager verkiezingen klinkt steeds vaker de overweging: ‘Ik moet er ook voor mijn gezin zijn.’ Wat voor het ambt een verlies is, is in beginsel voor het vaderschap winst.

Een positieve ontwikkeling dus, maar wel met kanttekeningen: (1) Vanuit de overheid gezien gaat het vaderschapsverlof uit van werkende moeders. (2) Al zijn er minder vaders eindeloos druk met besturen, er zijn meer vaders druk met hun eigen leven, zoals sporten, uitgaan en zelfs op vakantie met vrienden. (3) In vorige decennia was er minder expliciete, maar meer impliciete tijd met de kinderen. Kinderen hadden toen geen volle agenda en digitale media. En veel zonen traden in de voetsporen van vader. Zelfs al kozen ze een ander beroep, het werk vond meestal plaats dicht bij huis.

Het lijkt er dus op dat veel vaders meer tijd voor hun gezin hebben, maar dat is door veranderde omstandigheden ook absoluut nodig.

2. Minder vaders

Er is een precies tegengestelde ontwikkeling. Steeds meer kinderen groeien op zonder vader. Dat heeft diverse oorzaken: lesbische relaties, bewust ongehuwde moeders, echtscheiding. Dat laatste is het meest voorkomend. In de meeste gevallen zijn de kinderen hoofdzakelijk bij moeder, waardoor de vader hooguit een ‘deeltijdvader’  is. En als de kinderen wel bij vader zijn, functioneert hij niet als hoofd van het eigen gezin.

3. Minder gezag

Als de vader er wél is, hoe is dan zijn positie? Onlangs schreef Nico van der Voet een essay over vaderlijk gezag. Heel aardig beschreef hij het verschil tussen de gezagspositie van zijn vader (een enkele vermaning bracht kinderen in het gareel) en die van hemzelf (op zijn eigen vermaning volgde een guitenstreek van dochterlief). Die situatie is overal herkenbaar: het vaderlijk gezag is flink afgenomen.

Je kunt niet zeggen, dat dit louter verlies is. Mannen konden ook al te autoritair zijn, waardoor vrouw en kinderen alleen maar hoefden te luisteren. Het Bijbelse beeld van de verhouding tussen een vader en een kind is er echter ook één van liefde (Ps. 103:13). Tegelijk is dat Bijbelse beeld er wel één van gezag. Zoals ook aan de hemelse Vader eer toekomt (Mal. 1:6). Op het punt van nabijheid hebben we mogelijk wat gewonnen, maar op het punt van respect en gehoorzaamheid zijn we veel kwijt geraakt.

En nu?

Het is niet allemaal kommer en kwel, maar over het algemeen genomen staat het vaderschap onder druk. Onze tijd wordt wel genoemd een vaderloos tijdperk, en daar wordt bewust op gestuurd, tot vermaak van de duivel. Er zijn veel redenen waarom echte vaders nodig zijn:

• Zonen hebben een identificatiefiguur nodig, dochters een voorbeeld van een goede man.
• Aan vaders is het gezag toebedeeld. Een samenleving die het gezag kwijtraakt valt uiteen.
• Man en vrouw vullen elkaar aan in de godsdienstige opvoeding. Over het algemeen vormen moeders meer de emotionele kant, vaders meer de leerstellige. Ze zijn allebei nodig.
• God laat Zichzelf Vader noemen. Als we niet weten wat een goede vader is, raakt ons Godsbeeld misvormt.

De ontwikkelingen zullen wel doorgaan. Tegenwicht zullen we daarom moeten bieden op de kleine schaal van kerk en gezin. Tegelijk mogen we verlangen dat dit een bredere uitstraling heeft. We gunnen toch ieder kind een goede vader?

Dit vraagt investering. Laten kerken investeren in het huwelijk; laten scholen investeren in het (laten) opleiden van meesters, laten vooral vaders zichzelf over hebben voor hun gezin. Een paar aandachtspunten:

• Onderzoek hoe u uw tijd invult. Neem geen vrije dagen op voor uw gezin die u vervolgens invult voor uzelf… Neem bijvoorbeeld eens met een vriend of ambtsdrager concreet uw agenda door.
• Wees dicht bij uw kinderen. Kom in hun wereld en neem ze mee in uw wereld.
• Wees een voorbeeld. Leef daarvoor dicht bij het Woord van God.
• Geef elk kind afzonderlijke aandacht. Ga bijvoorbeeld eens per jaar een dag 1-op-1 weg, maak af en toe samen een rondje.

De Bijbelse norm ligt hoog. Wie echt vader wil zijn moet zichzelf er voor over hebben, maar het is de moeite waard. En de mogelijkheden hoeven we niet bij onszelf te zoeken. De hemelse Vader is niet alleen degene aan Wie u zich moet spiegelen, maar ook degene Die het u wil leren. Hopelijk zullen zo veel aardse vaders een venster zijn op de hemelse Vader. En waar zij dat nalaten? Hij wil ook een Vader zijn voor wezen (Ps. 68:6).

---

Gepubliceerd: 23-06-2023