Vijf jaar geleden, in januari 2019, werd de Nashvilleverklaring in het Nederlands gepubliceerd. Zelden zal een theologische verklaring zo’n ophef veroorzaakt hebben als in die januariweek van 2019. Nashville was dagenlang nationaal nieuws. De premier sprak zijn afkeuring uit, er waren demonstraties en tijdens kerkdiensten was beveiliging aanwezig.   

Hoewel de Nashvilleverklaring allereerst bedoeld is als een verklaring over het huwelijk, werd het document al snel geframed als een anti-homodocument. Dit frame was schadelijk voor mensen met homoseksuele gevoelens, en komt ook niet overeen met de verklaring. Het document wil namelijk vooral een positief getuigenis afgeven over het huwelijk als heilzame instelling van God. In lijn daarmee neemt de verklaring afstand van zaken die het zicht op Gods bedoeling vertroebelen of daarmee in strijd zijn.

Dat dit tot verbazing en ongenoegen in de samenleving leidde, hoefde niet te verbazen. De gemeente Amsterdam tweette: ‘Je mag zijn die je bent’. Zo staan miljoenen in het leven. Je moet ‘jezelf’ kunnen zijn en dit te allen tijde kunnen uiten. Het kan niet anders of elk geluid dat afwijkt van de mainstream kan op verzet en tegenspraak rekenen. Wie er anders over denkt krijgt al snel een of ander ‘foob’-label opgeplakt. Dat zegt natuurlijk nog niets over de (on)juistheid van datgene wat tegenspraak oproept.

Algemeen christelijke overtuiging
De opstellers van Nashville stond niets anders voor ogen dan wat elke belijdenis of belijdende verklaring voor ogen staat: bewaren, bewaken en winnen. Het ging hen om het bewaren van een seksuele ethiek die naar hun overtuiging op de tocht stond. Om het bewaken van door God gestelde grenzen, en om het winnen van hen die een andere mening zijn toegedaan of twijfelen.

Nashville beweerde niets vreemds voor wie bekend is met het algemeen christelijk denken over huwelijk en seksualiteit dat vele eeuwen als normatief gold voor christenen (en dat trouwens nog steeds is voor de meerderheid van de christenen wereldwijd): het huwelijk tussen man en vrouw als instelling van God, de verschillende roeping van man en vrouw en afwijzing van alle vormen van wat de Schrift ‘porneia’ noemt (seksueel gedrag buiten het huwelijksverbond van man en vrouw).

Tegendeel
Dick Schinkelshoek beweerde in een artikel over ‘vijf jaar na Nashville’ dat de verklaring het tegendeel bereikt heeft van wat beoogd werd. Het heeft volgens hem alleen maar geleid tot meer emancipatie van vrouwen en homo’s in de kerk. Het afgelopen jaar 2023 toont aan dat hij gelijk heeft: steeds meer kerken openen de weg voor acceptatie en zegening van homorelaties. Als – zoals gezegd – de functie van een belijdende verklaring is om te bewaren, te bewaken en te winnen, dan is Nashville daarin maar zeer ten dele geslaagd. Het is echter de vraag of dat door Nashville komt; volgens mij is er sprake van een trein die verder dendert op een allang ingeslagen spoor. Dat kon Nashville niet keren en hooguit fungeert een dergelijke verklaring dan als piketpaaltje – of zo je wilt, kop van Jut – dat de richting markeert die we vooral níet in willen. Zoals Carl Trueman inzichtelijk heeft gemaakt is het huidige denken over seksualiteit niets anders dan de rijpe vrucht van het expressieve individualisme dat al eeuwenlang latent aanwezig was, maar nu tot definitieve doorbraak is gekomen. Het is een tij dat niet meer te keren is. Dat kon ook Nashville niet. Wat het wel beoogde was een baken opwerpen en kerken en christenen oproepen om te bewaren en te bewaken wat ons overgeleverd is.

Wie de ethiek losmaakt van de theologie dwaalt.

Verontrustend
Het is daarom verontrustend dat veel kerken en christenen dit signaal niet opgepikt hebben. Ze lijken gewoon mee te deinen op de golven van de trends van dit moment. Dat is na Nashville helaas onverminderd doorgegaan. Het recente rapport in de NGK met het voorstel homorelaties te zegenen is daar het zoveelste voorbeeld van. Dat de homo-emancipatie zich onverminderd heeft doorgezet is dus niet zozeer een gevolg van of een reactie op de Nashvilleverklaring. Het is vooral een doorgaande beweging die zich steeds verder af beweegt van het denken dat eeuwenlang normatief is geweest binnen de christenheid. Dat is op zijn beurt weer het gevolg van een nieuwe omgang met de Schrift die – althans in het licht van de kerk der eeuwen – nieuw en revolutionair is. Studies als die van Erwich/Leene en De Bruijne zijn er het tastbare bewijs van. Maar feitelijk is er weinig nieuws aan. Wie Lindebooms ‘De theologen gingen voorop’ gelezen heeft, ziet dat dezelfde patronen die zestig jaar geleden inzette in de Gereformeerde Kerken, zich nu herhalen binnen de Nederlandse Gereformeerde Kerken: een midden-orthodox klimaat dat zich snel weg beweegt bij een klassiek-christelijk belijden en levensvisie.

Ethiek
Schinkelshoek verwijt Nashville c.s. dat ze het christelijk geloof laten staan of vallen met de ethiek. Daar heeft hij ten dele gelijk in. Wie de ethiek losmaakt van de theologie dwaalt. Maar daar ligt een dieper probleem aan ten grondslag. Wie dwaalt in de ethiek luistert niet meer goed naar het getuigenis van de Schrift. Dat is de kern van het probleem.

Walter Rose nam steeds drie stappen waar in een recent rapport over homoseksualiteit. Eerst wordt gezegd dat de Bijbelse gegevens inzake homoseksualiteit over iets anders gaan dan wij vandaag kennen (prostitutie, misbruik). Vervolgens wordt erkend dat de Schrift op geen enkele manier ruimte laat voor homoseksualiteit. Tenslotte trekt men de conclusie dat we vandaag in een geheel nieuwe situatie zitten, waar de Bijbel eigenlijk niets over te zeggen heeft. Het punt is echter niet dat de Bijbel niet duidelijk is. We willen niet meer horen wat de Bijbel zegt, of we redeneren met onze hermeneutiek weg wat de Schrift zegt.   

Wake-up-call
Rond Nashville is niet alles goed gegaan. Als initiatiefnemers werden we overvallen door de enorme ophef en media-aandacht. We hebben onvoldoende gerealiseerd hoever christelijke overtuigingen (en jargon) afstaan van de samenleving. Dat zorgde voor ruis en storing. Niet alle christenen met homoseksuele gevoelens hebben zich gesteund gevoeld. Er was, kortom, genoeg wat anders, beter had gekund. Tegelijk, door alle ruis heen, gebeurde er wel degelijk iets goeds. Nashville heeft effect gehad, met name als wake-up-call. De samenleving werd bepaald bij het Bijbelse getuigenis inzake huwelijk en seksualiteit. Door de grote ophef zijn christenen wakker geschud. Sinds Nashville is er een urgentiebesef ontstaan dat geleid heeft tot diepgaande bezinning. Er ontstond grote behoefte aan doordenking en toerusting. Bijbels Beraad MV is daar het levende bewijs van.

Gepubliceerd: 04-01-2024