In veel kerken is het normaal geworden dat moeders hun kinderen ten doop houden, terwijl de vader erbij staat. Ook wordt het vaak als vanzelfsprekend gezien dat moeder de geloofstoerusting van het gezin voor haar rekening neemt. Vanuit de Schrift gezien is dit een ongezonde ontwikkeling.

De geestelijk teruggetrokken vader is iets van de twintigste eeuw. De literatuur uit voorgaande eeuwen legt juist de klemtoon op de geestelijke verantwoordelijkheid van vaders. Bij de oude reformatorische kerkordes (Palts, Geneve) was de doopbelofte de verantwoordelijkheid van de vader. Als die op reis was, mocht de doop niet uitgesteld worden, maar plaatsvinden met getuigen die tijdelijk voor de vader instonden.

Onze tijd is wat dat betreft totaal anders. Velen zeggen wellicht dat dit komt door (onder andere) het kostwinnersmodel, de emancipatierevolutie en de golf van echtscheidingen en gebroken gezinnen. Als we echter naar traditionele gezinnen kijken, moeten we misschien zeggen dat het evenzeer te maken heeft met ‘prioriteiten’. Vroeger hadden vaders het ook druk. Het leven was bovendien dikwijls een strijd om overleving. Veel christenen leefden aan het begin van de twintigste eeuw in armoede. Wat maakte dat het toen de norm was dat de vaders de geestelijke verantwoordelijkheid in het gezin waarnamen?

Waarschijnlijk vooral omdat ze de Bijbel serieus namen. De Schrift is namelijk duidelijk genoeg over de plicht van vaders.

Wat zegt de Bijbel?
Reeds vroeg in de Bijbel deed de Heere Abraham de belofte dat alle volken op aarde door hem gezegend zouden worden, als vader van alle gelovigen: “Want Ik heb hem gekend, opdat hij zijn kinderen en zijn huis na hem zoude bevelen, en zij den weg des HEEREN houden, om te doen gerechtigheid en gerichte; opdat de HEERE over Abraham brenge, hetgeen Hij over hem gesproken heeft.” (Gen. 18:19). Abraham had de verantwoordelijkheid en de opdracht om zijn kinderen te onderwijzen in de wegen van de Heere. We zien dit eveneens bij Jacob (Gen.31:4-16; Gen.35:1-15).

Later, in de Wet van Mozes, was het de plicht van vaders om hun kinderen te vertellen over het offer van het Pascha, Gods redding en het verbond (Ex. 12:1-28; Ex.13:1-16). Ook het beroemde “Hoor Israël, gij zult de Heere uw God liefhebben” wijst op de plicht van vaders om ijverig hun kinderen voor te gaan en te onderrichten in Gods geboden (Deut. 6:6-7; Deut.11:18-19).
In de tijd van David waren het ook juist de vaders die hun kinderen van de grote daden van God vertelden. God gebood hen om hun kinderen te onderrichten in Gods wetten (Ps. 78:1-6).
In het Nieuwe Testament is het niet anders. De vaders krijgen het apostolisch bevel om hun kinderen op te voeden in het leven voor de Heere. (Ef. 6:4)

Als vader hebt u dus de plicht om uw kinderen geestelijk te onderrichten. De Bijbel zegt het. U hebt bij hun doop trouwens beloofd het te zullen doen.

Radicaal leven
Deze week sprak ik met jonge christelijke ouders over opvoeding in deze tijd, als deel van een cursus van de stichting Geloofstoerusting in Amerongen. Terwijl onze samenleving steeds verder van God verwijderd raakt, ontmoette ik daar mensen die wel op zoek zijn. Zij hebben ontdekt dat de God van de Bijbel echt is en willen daar ook hun hele leven naar inrichten. Niet alleen kerkdienst, maar dienst aan Heere met heel het leven. Ook het gezinsleven.

Dat deed me denken aan ds. Willem Teellinck. Tijdens zijn omzwervingen als student in Engeland werd hij geïnspireerd door de radicaliteit waarmee christenen daar hun dienst aan God deel maakten van het hele leven. Ook samen als gezin. Hij besefte hoe belangrijk de rol van vaders is in het voorgaan van hun gezin. Ds. Petrus Wittewrongel (Oeconomia Christiana, of ‘De christelijke huishouding’) benadrukte het belang van huiscatechisatie, gebed, Bijbel lezen, en het zingen van de psalmen. We treffen hetzelfde bij Simon Oomius, die het gezin zag als een klein kerkje (zie zijn boek ‘Een kerk in ’t klein’).

Dit streven ging terug op wat John Knox al in 1557 had geschreven aan zijn gemeente toen hij in gedwongen ballingschap ging. Vaders zag hij als de geestelijke leiders van hun gezinnen. Hij noemde hen “bisschoppen en koningen”. Daaraan voegde hij toe: “Je vrouw, kinderen, bedienden en familie zijn je bisdom en opdracht die God je heeft gegeven.” Dat is in 2024 niet anders.

Hoe moet dit praktisch?
Vaders vinden het soms moeilijk om over God te spreken en het geloof voor te leven. Toch is het belangrijk, alleen al om kinderen niet te laten denken dat godsdienst ten diepste iets voor vrouwen is. Wat kunnen we praktisch doen?

1. Wees een voorbeeld. Werk dus eerst aan jezelf. Niemand heeft recht op een onbekeerd leven. Ga eerst zelf op de knieën en leer van genade leven en de Heere volgen. Gebruik een goed leesschema, getijdengebed of dagboek voor het systematisch lezen van de Bijbel en bid over wat je gelezen hebt. Kinderen zien heel snel of iets echt is of niet. Dat heeft een voorbeeldfunctie. Bovendien geeft bevinding vertrouwen om door te geven.
2. Maak vaste tijden in je agenda, wanneer je tijd doorbrengt met je kinderen. Dat kan na het opstaan, na een maaltijd of bij het slapen gaan. Praktische mogelijkheden, afhankelijk van leeftijd en omstandigheden: breng een paar keer per week je kind naar bed, neem even tijd om wat te lezen, samen te zingen en te bidden. Leer ze Bijbelteksten memoriseren of de catechismus na het eten. Zing een psalm of een goed lied uit de schat van de kerk der eeuwen. Gebruik een gebedskalender voor de zending, zodat je je kinderen ook bewust maakt van wat er gaande is in Gods Koninkrijk.
3. Zoek naar wat binnen jouw omstandigheden gezamenlijk past. Het hoeft niet perfect, maar je kunt ook van de kinderen vragen om prioriteiten te stellen. Tijd die je steekt in je kinderen, kun je inderdaad niet gebruiken om geld te verdienen. Dat vraagt om bereidheid tot offers. Alles hoeft ook niet ineens. Het bouwen van een band en vertrouwen vraagt tijd, vooral als je jarenlang je geestelijke verantwoordelijkheid als vader verwaarloosd hebt. Het belangrijkste is dat je een begin maakt, dat een gewoonte raakt.