De vrouw in Spreuken 31 is geen Bijbelse standaard die exclusief voor vrouwen geldt. Ze is de personificatie van wijsheid die ons laat zien hoe wijsheid er in de praktijk uitziet. Zij roept alle mensen, in elke situatie, ertoe op om de Heere te vrezen.
In de meeste vrouwenbijeenkomsten is Spreuken 31 de belangrijkste passage om te bestuderen. Ik had echter een zeer gecompliceerde relatie met deze passage.
Spreuken 31 staat bekend vanwege ‘de deugdelijke huisvrouw’. Zij wordt dikwijls gepresenteerd als maatstaf voor alle christelijke vrouwen. Het is de norm om een goede, godvrezende vrouw te zijn. Dat betekent een toegewijde echtgenote en moeder te zijn, enerzijds thuis beschikbaar, maar ook buitenshuis actief en ondernemend.
Ik wilde als deze vrouw te zijn en haar eigenschappen zoveel als mogelijk te vertalen naar onze huidige tijd. Ik ben echter vrijgezel, heb geen kinderen en ben slechts zelden thuis. Hoe moet ik dan met deze passage omgaan?
Zelfs voor vrouwen die getrouwd zijn, of getrouwd zijn en kinderen hebben, kan deze passage intimiderend zijn. Het voelt als een last van onrealistische verwachtingen. Het geeft je als vrouw altijd het gevoel ‘niet goed genoeg’ en ‘minder dan de deugdelijke huisvrouw’ te zijn.
Het is mogelijk dat mannen dit Bijbelgedeelte zien als iets dat uitsluitend op vrouwen van toepassing is. Alleenstaande mannen kunnen het zien als een leidraad voor waar ze op moeten letten als ze zoeken naar een vrouw. En een getrouwde man kan het gebruiken om te beschrijven hoe zijn vrouw zou moeten zijn.
Maar toen ik het boek Spreuken bestudeerde, ontdekte ik dat dit hoofdstuk ons allemaal iets te zeggen heeft. Spreuken 31 is echt voor iedereen, ongeacht onze situatie.
Wijsheid wordt gepersonifieerd als een deugdzame of moedige vrouw
In Spreuken 1-9 worden wijsheid en dwaasheid gepersonifieerd als twee vrouwen. Beiden hebben een maaltijd bereid en roepen de eenvoudige man aan en nodigen hem uit om binnen te komen en met hen te eten (Spr. 9:4-6; 9:16-18).
De beloning voor het vinden van wijsheid is het leven, maar het gevolg van het kiezen voor dwaasheid is de dood. De Heere legt deze keuze tussen wijsheid en dwaasheid uit in het hele boek Spreuken. Hij roept ons op om voor wijsheid te kiezen.
Spreuken 31:10-31 is weergegeven als een acrostichongedicht in het Hebreeuws. Elk vers begint met een opeenvolgende letter van het Hebreeuwse alfabet en het idee is er een van voltooiing: het geeft ons een volledig beeld van A tot Z van hoe wijsheid er in actie uitziet.
De tekst van Spreuken 31 is helemaal niet zo vrouwelijk. Kijk maar eens naar de volgende woorden.
- In Spr. 31:10-12 staat: “Wie kan een deugdelijke huisvrouw vinden? Ze is veel kostbaarder dan juwelen.” Het woord dat met “uitstekend” is vertaald (chayil), is nauw verbonden met de term voor ‘soldaat’ en heeft dus een militaire ondertoon.
- Als er staat dat hem ‘geen goed zal ontbreken’, dan wordt daar een woord gebruikt dat “plunderen of buit” betekent. (Spr. 31:11).
- “Ze staat op” [als een leeuwin] en zorgt voor voedsel voor haar huishouden, waarbij het woord voor voedsel “prooi” is (Spr. 31:15).
- Ze ‘omgordt haar lendenen’, alsof ze zich kleedt voor de strijd (Spr. 31:17).
Dat deze vrouw veel kostbaarder is dan juwelen (Spr. 31:10), is te herleiden tot Spreuken 3:15 , waar dezelfde woorden gebruikt worden om wijsheid te beschrijven.
Deze passage geeft niet zomaar een takenlijst voor vrouwen weer. Veel meer laat dit gedeelte zien wat wijsheid in de praktijk betekent. Het schetst een beeld van hoe het eruit ziet als de wijsheid ons leven regeert.
Dit eeuwenoude gedicht, duizenden jaren geleden geschreven, doorbreekt de moderne stereotypen over vrouwen. Wijsheid wordt afgebeeld en gepersonifieerd als een ‘moedige of deugdzame vrouw’.
De Deugdelijke huisvrouw laat zien wat wijsheid in de praktijk betekent
Wijsheid bestaat in de Bijbel niet uit kennis en alleen maar woorden; wijsheid wordt altijd zichtbaar in daden in het dagelijkse leven.
Wijsheid is actief, niet passief; ze is relationeel, niet individualistisch. Hoe ziet wijsheid er in de praktijk uit? Deze “moedige vrouw” brengt alle thema’s uit het boek Spreuken in praktijk.
Zij werkt hard
De deugdzame vrouw werkt hard; zij staat in schril contrast met de luiaard. Er is een interessante woordspeling waarbij ‘handen’ worden gebruikt.
De luiaard “begraaft zijn hand in de schaal, hij is te lui om hem zelfs maar terug naar zijn mond te brengen” (Spr. 19:24, 21:25).
In tegenstelling hiermee werkt de deugdzame vrouw met gewillige handen (Spr. 31:13), plant ze een wijngaard met haar handen (Spr. 31:16), maakt ze haar armen sterk (Spr. 31:17), steekt ze haar handen uit naar de spil en haar handen houden de spinrok vast (Spr. 31:19). Ze eet niet het brood van nietsdoen en ze is een vindingrijke vrouw.
Ze genereert rijkdom
De deugdzame vrouw genereert rijkdom. Ze is een ondernemer, die de wijsheid van God naleeft: “Wie zijn land bewerkt, zal brood in overvloed hebben, maar wie waardeloze bezigheden nastreeft, heeft geen verstand” (Spr. 12:11).
Ze beschouwt een veld, koopt het en plant een wijngaard (Spr. 31:16), ze merkt dat haar koopwaar winstgevend is (Spr. 31:18), ze maakt linnen kledingstukken en verkoopt ze en ze levert gordels aan de kooplieden (Spr. 31:24).
De deugdzame vrouw genereert geen rijkdom door uitbuiting, maar door ijverig en hard te werken.
Ze bereidt zich voor op de toekomst
De luiaard wordt verteld om te letten op de ijver van de mier (Spr. 6:6-11). Er wordt hem verteld om te zien hoe de mier zich voorbereidt op de winter door in de zomer voedsel te verzamelen.
De deugdzame vrouw bereidt zich, net als de mier, voor op de toekomst. Ze is niet bang voor sneeuw voor haar huishouden, want haar hele huishouden is bekleed met dubbele klederen (Spr. 31:21).
Wijsheid zegt van zichzelf: ‘wie naar mij luistert, zal veilig en op zijn gemak wonen, zonder angst voor rampen’ (Spr. 1:33). De deugdzame vrouw lacht om de komende dagen omdat ze goed voorbereid is op de toekomst (Spr. 31:25).
Ze brengt bloei in haar huis
De dwaze vrouw haalt de verstandeloze jongeman over om overspel met haar te plegen, wat leidt tot zijn vernietiging (Spr. 7:19). De deugdzame vrouw daarentegen brengt bloei voor de mensen om haar heen.
De vrucht van haar arbeid is in de eerste plaats bestemd voor de mensen in haar huis: haar man en haar kinderen. Zij zorgt voor haar huishouden (Spr. 31:15), dat met dubbele klederen gekleed is (Spr. 31:21).
Iedereen bij de stadspoort kent haar man (Spr. 31:23) en ze heeft goed oog voor de gewoonten van haar huishouden (Spr. 31:27). Degenen die het dichtst bij haar staan, plukken de vruchten van haar werk.
De deugdelijke huisvrouw is geen voetveeg die zich door iedereen laat gebruiken. Ze gebruikt al haar kracht om het beste in de mensen om haar heen naar boven te halen.
Ze is genereus voor de armen
De deugdzame vrouw brengt niet alleen bloei voor degenen die het dichtst bij haar staan, maar ook voor de mensen daarbuiten – voor degenen die kwetsbaar, arm en behoeftig zijn.
Ze zorgt voor haar dienstmeisjes, ze opent haar hand voor de armen en strekt haar hand uit naar de behoeftigen (Spr. 31:15, 20). Deze vrouw werkt hard met haar handen en genereert rijkdom. Ze is niet bevriend met de behoeftigen, maar gebruikt haar hardwerkende handen om royaal aan de armen te geven.
“ Wie een arme man onderdrukt, beledigt zijn Maker, maar wie genereus is tegenover de behoeftigen eert Hem” ( Spr. 14:31). Een leven van wijsheid is een leven dat rechtvaardig handelt en genade zoekt.
Haar woorden zijn trouw en waar
Wijsheid zegt over zichzelf: ‘Alle woorden uit mijn mond zijn rechtvaardig; er is niets verdraaid of krom in” (Spr. 8:8).
Zo is de deugdzame vrouw ook. Ze opent haar mond met wijsheid en de leer van vriendelijkheid ligt op haar tong (Spr. 31:26). Het woord voor onderwijzen hier is torah – de wet en instructie. De schrijver gebruikt het woord chesed voor vriendelijkheid, wat de standvastige, loyale, verbondsliefde van God is.
De deugdzame vrouw maakt dus geen gebruik van bedekte vleierij. Ze spreekt Gods waarheid in liefde. Dit is wijsheid gebaseerd op Gods woord, dat vriendelijk, zachtaardig en consequent onderwijst.
Ze vreest de Heere
Iedereen, dichtbij en ver weg, prijst de ‘deugdzame vrouw’. Haar kinderen staan op en noemen haar gezegend en haar man prijst haar (Spr. 31:28). Ook degenen die haar goed kennen prijzen haar. Haar werk roept lof op in de stadspoorten, niet alleen van haar familie (Spr. 31:31).
Bovenal belichaamt de deugdzame vrouw het hoofdthema van het boek Spreuken: de vreze des Heeren (Spr. 1:7). “Charme is bedrieglijk en schoonheid is ijdel, maar een vrouw die de Heere vreest zal geprezen worden” (Spr. 31:30). Het boek Spreuken plaatst wijsheid namelijk consequent in relatie tot onze relatie met de Heere (Spr. 9:10). Dit is wat haar onderscheidt van anderen. Charme en schoonheid zijn op zichzelf prima, maar het zijn geen fundamenten waarop je je leven kunt bouwen. Ze zijn als damp of mist, die vluchtig is. Je kunt proberen het te grijpen, maar het is onmogelijk om het vast te pakken.
De deugdzame vrouw is wijsheid in actie. Deze ode aan de deugdzame vrouw is een ode aan de Wijsheid zelf.
De Deugdzame Vrouw wijst ons op de Bron van Wijsheid
Aan het begin van het boek Spreuken laat Vrouw Wijsheid een uitnodiging horen aan de eenvoudige man om haar huis binnen te gaan en het leven te vinden. Het boek eindigt met een beeld van hoe het eruit ziet als de man haar huis binnengaat en de wijsheid metaforisch tot vrouw neemt. God roept ons op om voor wijsheid te kiezen – om met haar te trouwen.
Uiteindelijk wijst dit gedicht en het boek Spreuken ons naar Jezus, die de wijsheid van God is. We worden opgeroepen om op Hem te zien. De ‘deugdzame vrouw’ is een metafoor. Wij weten en geloven dat de Wijsheid volkomen zichtbaar en lichamelijk geworden is in de Heere Jezus. (1 Kor. 1:24, Kol. 2:2-3).
De echte oproep van Spreuken 31 is om tot Jezus te gaan – Hem na te volgen, naar Zijn schoonheid te staren, van Hem te leren, te rusten in Zijn volmaakte, volbrachte werk aan het kruis, en een leven van wijsheid te leven door Zijn Geest, Die ons kracht geeft en versterkt. Deze uitnodiging geldt voor ons allemaal: vrouwen, mannen, getrouwd en alleenstaand. Mogen wij in Jezus alle rijkdommen van wijsheid en begrip vinden, en door Hem te zoeken, onze beloning vinden.
Shobana Vetrivel werkt samen met de Delhi School of Theology en volgt een Ph.D. in praktische theologie, na haar eerdere activiteiten in sociale ontwikkelingen en lokaal kerkelijk werk. Ze is mede-oprichter en redacteur bij IndiAanya. Ze woont in Delhi (een stad waar ze van houdt vanwege de paradoxen). waar ze deel uitmaakt van de Redeemer Church.
Dit artikel verscheen in 2022 bij The Gospel Coalition.
Onlangs verscheen ook een serie Bijbelstudies over Spreuken 31 op deze website.
