Leestijd: 4 minuten

Het vorige week gepresenteerde onderzoek ‘Ouders zijn onvervangbaar’ geeft te denken. Klip en klaar worden de gevolgen van scheiding voor kinderen voor het voetlicht gebracht. Dat geeft huiswerk aan ouders, overheid en samenleving én de kerk.

Negatief oordeel

Kinderen van gescheiden ouders vellen een negatief oordeel over hun ouders. Ze geven aan aandacht en genegenheid te missen, ontberen stabiliteit en continuïteit en ervaren vaak stress. Hun schoolprestaties zijn minder en ze krijgen meer dan gemiddeld te maken met verbaal en/of fysiek geweld. Dat blijkt uit het onderzoek van de Kinderombudsman vorige week. De organisatie volgde afgelopen acht jaar het welzijn van bijna tweeduizend kinderen met gescheiden ouders.

Wat voor deze kleine groep geldt zal ongetwijfeld ook voor anderen gelden. Jaarlijks zijn zo’n 40.000 kinderen betrokken bij een scheiding; dat betekent dat er in Nederland honderdduizenden kinderen zijn die hier ervaring mee hebben. Nu is de ene scheiding de andere niet. Sommige ouders zetten zich er met hart en ziel voor in de scheiding zo vreedzaam mogelijk te laten verlopen. Ik ken voorbeelden waarbij geen advocaat in de hand genomen werd, maar met behulp van een mediator het tot een rustige afwikkeling kwam. Maar ook dan blijft een scheiding een heftige ervaring voor kinderen. Ze zien een einde komen aan datgene wat het meest vanzelfsprekend voor hen is: de band tussen vader en moeder.

Verlieservaring

Die band blijkt onvervangbaar voor een kind, ook wanneer het na de scheiding goede zorg ontvangt van zijn ouders. Een scheiding is een verlieservaring die door een kind als traumatisch ervaren wordt. Het kind begrijpt niet goed wat hem overkomt en heeft te maken met ouders die de handen vol hebben aan zichzelf. Ook komt het vaak in een loyaliteitsconflict terecht, omdat ze het gevoel hebben te moeten kiezen voor vader of moeder. Daarnaast kan de geestelijke schade groot zijn. Meer dan eens blijkt de scheiding bij christelijke ouders aanleiding te geven tot verwijdering (of zelfs definitief afscheid) van de kerk. Het kind leeft dan in twee verschillende werelden: de ene zondag in de kerk, de andere zondag op het sportveld. Dat maakt de druk op de kerkelijk meelevende ouder om de geloofsopvoeding gestalte te geven nog groter.

Kortom, een echtscheiding geeft vaak alleen maar verliezers. Met het kind als ‘kind van de rekening’. Nu scheidt niemand voor de lol, maar er zijn heel wat scheidingen die Bijbels gezien geen grond vinden. Deze lijken vooral ingegeven te worden door eigen behoefte en voorkeuren. De relatie is niet ‘leuk’ meer, de rek is eruit, een ander lijkt leuker – en zo worden kinderen de dupe van onbeschaamde zelfzuchtigheid en egoïstische motieven.

Blijf bij elkaar

Kinderombudsman Margarite Kalverboer doet daarom de oproep om ook na een scheiding ouder te blijven voor je kind(eren). Ouders dienen ‘normaal met elkaar om te gaan, beschikbaar te zijn en hun kinderen de ruimte te geven om van beide ouders te blijven houden.’ Dat is helemaal terecht natuurlijk, maar dat signaal is te zwak. Beter zou de oproep zijn: ‘Ouders, blijf bij elkaar’. Met goede wil, professionele hulp en vooral zelfverloochening die oog heeft voor het grotere geheel, zouden er veel relaties gered kunnen worden. Daarom zou de overheid veel meer dienen te doen om scheiding te voorkomen en tegen te gaan. Dat lijkt echter op vloeken in de liberale kerk, waar de keuzevrijheid van het individu heilig is. Net zoals in het abortusdebat alle aandacht gericht is op de rechten van de vrouw ten koste van het kind, is dat rond scheiding evenzeer het geval.

Toen de SGP jaren geleden vergoeding van relatietherapie bepleitte was hoongelach haar deel. Maar er valt niets te lachen. Scheiden levert niet alleen onnoemlijke immateriële schade op, de materiële schade is ook significant. Het is een publiek geheim dat de jeugdzorg voor een belangrijk deel opgesoupeerd wordt door kinderen van gescheiden ouders. Om over de vele nieuwe woningen die nodig zijn om gescheiden ouders op te vangen, maar te zwijgen.

Voorkomen is beter

Daarom dienen kerken en christenen er vol op in te zetten onnodig scheiden te veroordelen en dat op geen enkele wijze te faciliteren. Toch lijkt het erop dat er onder kerken en christenen een tendens is om juist makkelijker ruimte te bieden aan scheiding dan voorheen. Zo betoogde de Christelijke Gereformeerde theoloog dr. D.J. Steensma onlangs dat er meer redenen zijn om te scheiden dan de vanouds gelegitimeerde redenen van overspel en moedwillige verlating. Volgens hem kunnen christenen vandaag ook om andere redenen scheiden als het niet meer gaat. In plaats dat Jezus de ruime echtscheidingspraktijk van Zijn dagen gecorrigeerd zou hebben, zou Hij deze gecontinueerd hebben. Elke (ernstige) verwaarlozing in het huwelijksleven kan – aldus Steensma – reden tot scheiding zijn. Jezus komt immers op voor de barmhartigheid die de essentie van de wet is.

Wordt er zo niet te makkelijk ruimte geschapen voor een definitieve breuk? Is een autistische man reden om te scheiden? Een vrouw die misschien weinig genegenheid toont? Hebben we er dan nog voldoende oog voor dat het huwelijk ook een leer- en louterschool kan zijn, die God gebruikt tot vorming en volharding? De ontzetting van Jezus’ discipelen en hun opmerking dat als het zo ligt het maar beter is níet te trouwen (Matth. 19: 10) doet echter eerder vermoeden dat Christus niet meegaat in de gangbare praktijk, maar deze onder kritiek stelt en aanscherpt.

Laat de kerk zich houden aan de smalle ruimte die de Schrift biedt aan echtscheiding, maar deze zeker niet uitbreiden. Veel beter nog dan scheiden is voorkomen. Laten christenen de heiligheid van het huwelijk hooghouden en Gods genadetroon aanlopen om zelfverloochening, dienstbaarheid aan elkaar en volharding in liefde en trouw. Heerlijk schittert toch boven elk christelijk huwelijk de belofte dat God de getrouwen wil zegenen, hen Zijn hulp en bijstand altijd wil bewijzen, ook wanneer men dat allerminst verwacht!