“De kracht of zwakte van een samenleving hangt meer af van het niveau van haar geestelijke leven dan van haar niveau van industrialisatie. Noch een markteconomie, noch zelfs algemene overvloed vormt de bekroning van het menselijk leven. Als de geestelijke energie van een land is uitgeput, zal het niet van de ineenstorting worden gered door de meest perfecte overheidsstructuur of door welke industriële ontwikkeling dan ook. Een boom met een rotte kern kan niet standhouden. ” Aleksandr Solzjenitsyn
Het is nog maar 45 jaar geleden dat Aleksandr Solzjenitsyn zijn beroemde toespraak ‘A World Split Apart’ hield aan de Harvard Universiteit. Net als de Bijbelse stem die roept in de wildernis, bekritiseerde Solzjenitsyn het morele verval in de westerse samenlevingen, waarbij hij erop wees dat de nadruk op individualisme, genotzucht en materialisme het weefsel van de westerse samenleving verzwakte.
Hij riep ook op tot een herontdekking van traditionele morele en ethische waarden, een herwaarderen van collectief welzijn boven het streven naar individuele verlangens, en een terugkeer naar doelgerichtheid en verantwoordelijkheid.
Verbijsterd
Ruim veertig jaar na zijn beroemde toespraak lijkt het Westen het tegenovergestelde van Solzjenitsyns advies te zijn gegaan. Individualisme, genotzucht en materialisme lijken de prominente doctrines van de westerse beschaving te zijn. Ik vraag me af of we getuige zijn van het begin van de ineenstorting van landen waarvan de ‘ geestelijke energie is uitgeput’, zoals Solzjenitsyn voorspelde.
Een paar weken geleden stelde ik studenten in de Verenigde Staten een filosofische vraag: “Wat is de sleutel tot geluk?”
Ik merkte een stilte op, alsof dit soort vragen niet mocht worden gesteld. Toen verzamelden enkelen de moed om te antwoorden. De een zei ‘dat je goede vrienden hebt’; een ander zei ‘geld verdienen’, en iemand zei ‘goed slapen’. Slechts één student fluisterde: ‘Een relatie hebben met God.’ Ik was verbijsterd door de oppervlakkigheid van hun reacties.
Van doctrines tot dogma’s*
De postmoderne geest, gevormd door doctrines die gebaseerd zijn op materialisme en individualisme, beschouwt de wereld als een puur materialistische onderneming. Het transcendente heeft plaatsgemaakt voor het alledaagse. De geest is ontoegankelijk, ontdaan van iedere opvatting van het goddelijke, en is in de afgrond van materialisme, consumentisme en een acuut gebrek aan betekenis gevallen.
De beroemde Engelse schrijver GK Chesterton heeft er ooit op gewezen dat ‘het bijzondere kenmerk van de moderne wereld niet is dat zij sceptisch is, maar dat zij dogmatisch is zonder het te weten.’ Het fundamentele kenmerk van een scepticus is dat hij openstaat voor ideeën die misschien anders lijken dan de zijne. Dit is hoe de beschaving groeit: ideeën ontstaan, mensen debatteren vrijuit, en mindere idealen worden op de lange termijn vervangen door betere.
Een van de problemen van de postmoderne geest is de afsluiting van de geest voor ideeën die buiten de prominente verhalen van het post-verlichtingstijdperk vallen. Traditionele waarden worden veracht, joods-christelijke idealen veracht, omdat de mens boven God verheven is.
De doctrines van het postmodernisme zijn, net als het geval is met religieuze doctrines, dogma’s geworden. Het is niet ongebruikelijk dat conservatieve sprekers worden geminacht en veracht zonder enige vorm van open debat.
Voor de postmoderne geest moeten de leerstellige dogma’s van het postmodernisme zelfs zonder het geringste objectieve bewijs worden vastgehouden. De subjectieve gevoelens van individuen moeten worden verheven boven de sociale normen die eeuwenlang gewerkt hebben.
Sinds de kennis van God uit de kern van de postmoderne geest is verwijderd, overheerst het moreel relativisme. Het is het individu dat telt, niet het collectieve welzijn van de samenleving.
De rol van de kerk
In zijn boek The Madness of Crowds schrijft Douglas Murray: “In het laatste deel van de twintigste eeuw zijn we het postmoderne tijdperk binnengegaan. Een tijdperk dat zichzelf definieerde, en werd gedefinieerd, door zijn wantrouwen jegens alle grote verhalen.” De toegenomen argwaan jegens alle grote verhalen heeft ertoe geleid dat de ideeën van oude instituten als ketterijen worden beschouwd en ingewisseld worden voor ‘woke-idealen’.
Zelfs de kerk, een lichaam dat gescheiden zou moeten zijn van de wereld, is in het Westen voor het grootste deel ten prooi gevallen aan de doctrines en dogma’s van het postmodernisme. Het dilemma van de westerse kerk is dus: de wegen van God volgen of toegeven aan de verlokkingen van de doctrines en dogma’s van het seculiere humanisme, dat in sommige kringen de overheersende religie lijkt te zijn.
Als het Westen gered wil worden van de (door hen zelf veroorzaakte) ondergang, geloof ik dat de kerk daarin een cruciale rol heeft – niet door Jezus met de wereld te vermengen om op die manier een verloren en stervende wereld aan te spreken.
Jezus is volmaakte theologie; we hebben dus geen toevoegingen nodig. Predik Christus en Die gekruisigd. Het kan velen beledigen, maar daarin ligt de kracht van God: het evangelie.
*Doctrine = een set samenhangende leerstellingen of ideeën, die zeggen algemeen geldig te zijn.
Dogma = Een geloofsartikel waarover niet meer te twisten valt.
Dit artikel verscheen in 2023 op Christian Today. Rume Kpadamtrofe is van Nigeriaanse afkomst en is kerkleider van The Carolina Church, op de campus van de University of South Carolina.
