Leestijd: 4 minuten

Stel: je bent verslaafd aan porno of aan zelfbevrediging, wat moet je dan doen? Natuurlijk, met een verslaving moet je stoppen, maar hoe? Omdat het zo’n hardnekkig probleem is, heeft een aantal christelijke organisaties deze week uitgeroepen tot de ‘Week van de verslaving’.

Tijdens een catechisatie les over het tiende gebod vroeg ik jongeren wat je zou kunnen doen tegen verslaving.  Ze bedachten een aantal praktische dingen. Eén van hen zei simpelweg: ‘Nee zeggen’. In de kern komt het daar natuurlijk op neer, maar juist bij een verslaving is dat niet zo simpel.
Het doet denken aan wat de Heere Jezus vertelt over het uitdrijven van duivelen (Matth. 12:45). Als zij verdwijnen terwijl er een lege, schoongeveegde, kamer achter blijft, dan kun je er op wachten dat ze met vernieuwde kracht weer terugkomen. Alleen maar nee zeggen helpt niet tegen een verslaving. Want dan blijft er een leegte achter.

Oorzaken
Er zijn allerlei oorzaken van verslaving: jongeren gaan roken voor de gezelligheid, nemen een joint om stoer te doen en kunnen niet meer stoppen vanwege de nicotine; een pornoverslaving begint vanwege de eenzaamheid en blijft in stand mede door hormonen.

Dit type oorzaken laat ik nu rusten, om te focussen op één aspect: de leegte van het hart. Die oorzaak valt lang niet altijd direct op. Een verslaving heeft namelijk een versluierend effect. Ze leidt de aandacht af van het echte probleem, de leegte van het hart. Dat geldt bij een zware vorm van verslaving zoals aan cocaïne. Dat geldt ook bij een lichtere vorm van verslaving zoals aan chocolade. Of één die zich maar eens in de zoveel tijd voordoet: een jongeman die eens per twee weken zichzelf bevredigt, een jonge vrouw die eens per maand porno kijkt: zij voelen zich wellicht niet verslaafd, en toch…

Verslaving
Wanneer ben je verslaafd? Als je niet kunt zonder iets wat in feite geen primaire levensbehoefte is. Als je niet zonder water kunt, ben je daaraan nog niet verslaafd… Echter, als je het gevoel hebt dat je het niet zou overleven zonder smartphone ligt dat anders. Je hebt dat tot een afgod gemaakt. Je hart (en je lichaam) steunt er op, je leven wordt er van afhankelijk.

Ieder mens weet van verslaving. Uit cijfers blijkt dat het overgrote deel van de jongeren te maken heeft met zelfbevrediging of porno. Veel volwassenen reageren op ieder piepsignaal van hun mobiel. Anderen kopen eindeloos boeken of kleding of kunnen de verleiding van chocola of koffie niet weerstaan.

Natuurlijk zijn die verslavingen niet hetzelfde. Sommige zijn ronduit zondig. Andere zijn een kwestie van ‘te veel van het goede’: je laat je onder de macht daarvan brengen (1 Kor. 6:12). Maar waarom zou je dat doen?

Signaal
Soms ligt er echt een diepe nood onder, zoals een trauma, een hechtingsprobleem, een negatief zelfbeeld. Alleen een zware verslaving is in staat om zo’n heftig probleem toe te dekken. Een zware verslaving kan dus een belangrijk signaal zijn om te zoeken naar een onderliggend psychisch of sociaal probleem. Daar kan hulpverlening heel belangrijk zijn.

Maar ook onder een veel ‘gewonere’ verslaving zit iets. Denk aan dat moment: je voelt je ongelukkig, je bent gestrest of je verveelt je. Op dat moment gaan je gedachten haast automatisch uit naar dat ene. Je hoofd zegt: ‘Als je nu dat neemt, als je nu dat doet, dán ben je (even) gelukkig!’ Vaak speelt ook een verleiding een rol, zoals reclame, maar de oorzaak waardoor je voor die verleiding bezwijkt ligt in je eigen onrustige hart. Maar dat merk je niet, want je hoofd wil het liefst dat je naar het genotsmiddel grijpt vóórdat je je echt beroerd voelt.

Je zoekt dus geluk in genot, zoals in die typisch 21^e eeuwse slogan (met variaties): ‘You can’t buy happiness, but you can buy an icecream’. Dat is een valse belofte. Je bent namelijk niet gelukkig als je geniet, maar je kunt genieten als je gelukkig bent. En echt geluk vind je alleen in God. Iedere keer dat je gevoel zegt: ‘Joh, als je je vervelend voelt, neem dit, dan ben je weer gelukkiger’ – iedere keer duik je ten diepste weg voor God. Dit effect is er natuurlijk niet alleen bij verslavingen, maar bij vrijwel iedere verslaving speelt het een rol. Daarmee leert een verslaving ons hoe hard we God nodig hebben.

Zoeken
‘Een mens heeft een gat in zijn hart dat alleen met God opgevuld kan worden’ zegt Pascal. En Augustinus belijdt: ‘Onrustig is het hart, totdat het rust vindt in U’. In dat opzicht zoeken alle mensen God (vergelijk Hand. 17:27).
Tegelijk zoeken we van nature altijd God waar God niet is. Zo bezien is er geen mens die God zoekt (Ps. 14:1). Daarom kunnen wij niet zonder Zijn Woord. Daarin leren we echt waar we het zoeken moeten én Wie ons opzoekt.

Dat Woord en die genade hebben we het meest dringend nodig. Alleen het bloed van Christus reinigt ons van de vuilheid van verslavingen. Alleen de kracht van de Heilige Geest leert weerstand bieden tegen alles wat ons bij God vandaan trekt. Alleen de levende God kan ons echte vreugde geven.

Laat het duidelijk zijn: deskundige en praktische hulp is vaak heel zinvol, zeker bij zware verslavingen. Maar die kan in feite slechts de symptomen bestrijden. De diepste oorzaak (een leeg, onrustig, ongelukkig hart) kan alleen beantwoord worden door God Zelf. Dus iedere keer dat je geneigd bent om te grijpen naar masturbatie, seksueel getinte beelden of wat dan ook, moet je dat zien als een boodschap: let op, je zoekt je geluk op de verkeerde plaats, zoek éérst vrede in God!

---

Gepubliceerd: 22-03-2024