Soms lees je berichten dat het vaderschap dood zou zijn. Deze berichten zijn echter sterk overdreven. Er zijn veel goede vaders, zoals de mijne, die in stilte en onopvallend hun kinderen zegenen.
Problemen met vaders zijn niets nieuws. Ze gaan terug naar het begin van de wereld. Genesis bevat alleen al een enorme verzameling van vaderzonden. Denk bijvoorbeeld aan die van Adam, Noach en Lot, of van de aartsvaders zelf.
Bijna perfect
Maar hoe zit het met goede vaders? Lees wat CS Lewis in de jaren veertig schreef:
“We hebben van Freud en anderen geleerd over de karaktervervormingen en denkfouten die het gevolg zijn van de vroege conflicten van een man met zijn vader. Het belangrijkste dat we over George MacDonald (leermeester van Lewis) kunnen weten, is dat zijn hele leven het tegenovergestelde proces illustreert. Een bijna perfecte relatie met zijn vader was de aardse wortel van al zijn wijsheid. Van zijn eigen vader, zei hij, leerde hij voor het eerst dat vaderschap de kern van het universum moet zijn. Zo werd hij op een ongebruikelijke manier voorbereid om die religie te onderwijzen waarin de relatie tussen Vader en Zoon van alle relaties het meest centraal staat.”
Ik las deze woorden voor het eerst in mijn tienerjaren, toen een jeugdleider – op zijn eigen manier een geestelijke vader – Lewis en GK Chesterton en Dietrich Bonhoeffer in mijn handen begon te leggen. Dit fragment komt van de openingspagina van een MacDonald-bloemlezing die Lewis heeft bewerkt. De geschriften van de Schotse predikant, dichter en romanschrijver waren cruciaal voor de bekering van Lewis, zozeer zelfs dat Lewis hem ‘mijn meester’ noemde.
Lewis schrijft dat George MacDonald ‘een bijna perfecte relatie met zijn vader’ had. Dit is op het eerste gezicht opmerkelijk. Maar is het uniek? Ik denk het niet. Vaderloosheid is een reëel probleem, maar berichten over de dood van het vaderschap zijn enorm overdreven. De reden dat de opmerking van Lewis weerklank vond toen ik op de middelbare school zat, was dat het mijn eigen ervaring beschreef. Het is waar dat weinigen van ons de term ‘bijna perfect’ zouden gebruiken om over onze vaders te praten. Maar goed, liefdevol en trouw passen allemaal in het plaatje. Sommigen van ons willen eigenlijk op hun eigen vader lijken – zelfs als ze, technisch gezien, al volwassen zijn en zelf echtgenoten en vaders zijn geworden.
Misschien is het beter om ons niet te concentreren op vaderschap in het algemeen. Laten we het hebben over bepaalde vaders. Niemand van ons heeft een abstracte vader. De enige vaders in de buurt zijn driedimensionaal. Het is waar dat sommigen van hen zich schuldig maken aan de vele vaderlijke misdaden waarmee we zo vertrouwd zijn. Maar voor de meeste vaders geldt dit niet. Dus wat zijn de specifieke deugden van bepaalde vaders, die van jou of die van mij?
Zegenen
Als ik aan mijn eigen vader denk, denk ik onmiddellijk aan drie deugden. De eerste heeft te maken met zegen. Vaders zijn agenten van zegen. Kinderen kwijnen weg zonder; met die zegen kunnen ze de wereld in alsof ze gehuld zijn in een ondoordringbaar schild. Als je vader bent en je kind de laatste tijd niet die zegen hebt gegeven, zou je erover kunnen nadenken om dat vanaf nu te gaan doen. Het is een van de belangrijkste dingen.
We weten uit de Bijbel dat de zegen van een vader een enorme betekenis heeft. Maar wat is het precies? Het is geen goedkeuring of bevestiging. Het is ook geen vriendschap of gemeenschappelijkheid. Nee, de zegen van een vader is zijn gunst – zijn onvoorwaardelijke, onbeschaamde, onblusbare ja-woord tegen iemands hele persoon. Het is zijn liefde in de vorm van een levenslang geschenk, ongevoelig voor de dreiging van verlies. Het is de publieke verklaring: “Dit is mijn zoon, van wie ik hou; met hem ben ik zeer tevreden.”
De zegeningen van de Bijbelse patriarchen zijn eenmalige aangelegenheden, en zijn daardoor des te kwetsbaarder. In ons leven is de vaderlijke zegen niet een enkel moment, maar een houding die zich uitstrekt over de kindertijd en daarbuiten. De zegen van een vader zegt: Ik ben vóór jou, wat er ook gebeurt – zelfs als je mij afwijst, zoals in de gelijkenis van de verloren zoon.
Ik heb nog nooit een dag in mijn leven gekend zonder de zegen van mijn vader. Het is een zekerheid zonder maatstaf, een geschenk zonder aardse rivaal. Naast het geloof in Christus is dit het wat ik mijn eigen jonge kinderen het meest hoop mee te geven – meer dan geluk, meer dan gezondheid, meer dan een succesvolle toekomst. Thomas à Kempis noemt het leven zonder Christus ‘een meedogenloze hel’. Ik zal niet hetzelfde zeggen voor een leven zonder de zegen van een vader, maar onze cultuur is overspoeld met verhalen die zo’n leven wel een ‘hel’ noemen.
Dit doet denken aan de tweede deugd van mijn vader: de wil om destructieve cycli te doorbreken en de vastberadenheid om levengevende cycli te beschermen.
Trouw
Mijn vader groeide niet op met de wens om te net zo te zijn als zijn vader, die gemeen en afstandelijk was en te veel dronk. Door Gods genade ging mijn vader als atheïst naar de universiteit en verliet hij die als een getrouwd christen. De ontmoeting met Christus betekende een revolutie voor zijn leven als man, vooral als echtgenoot en vader. Met de hulp van de Geest zou hij trouw zijn: aan Christus, aan zijn vrouw en uiteindelijk aan zijn drie zonen.
‘Succes’ werd voor hem niet gemeten aan de hand van de maatstaven van de wereld: plezier, geld, imago of andere uiterlijke kenmerken. Het werd gemeten aan de hand van trouw. Geen perfectie, geen zondeloosheid, maar trouw. Een trouw die bekering omvatte, de enige vorm die christenen te bieden heeft.
Er is een beroemd citaat toegeschreven aan Frank Clark: “Een vader is een man die verwacht dat zijn zoon een net zo goede man zal zijn als hij bedoeld is te zijn.” Een pessimistische interpretatie zou deze zin zien als een klaagzang voor alle manieren waarop vaders er niet in slagen om te zijn wat ze zouden moeten zijn (of zochten). Bij een hoopvollere interpretatie zou het gezien worden als een visie op het vaderschap die zowel realistisch is – ik zal falen – als zelfopofferend – ik zal slagen als mijn zoon mij overtreft . Met andere woorden: als mijn zoon een betere vader wordt dan ik, en zijn zoon een betere vader dan hij, enzovoort, voor altijd. Dat is wat mijn eigen vader wilde.
Vaderschap als een ambitieuze, stapsgewijze generatieverbetering – die ervoor zorgt dat stappen achteruit nooit groter zijn dan stappen vooruit – vereist een krachtige vastberadenheid in twee richtingen. Aan de ene kant betekent dit het fel verwerpen van alle geschiedenis, omstandigheden en verleidingen die trouw minder waarschijnlijk zouden maken. Aan de andere kant betekent dit het beschermen, vernieuwen en doorgeven van al het goede dat we van anderen hebben gekregen of zelf hebben opgebouwd. Dit soort vaderschap vereist een ontembare wil: de wil om lief te hebben, de wil om op te offeren, de wil om trouw te zijn, ongeacht de prijs.
Leraar
Ten derde en ten slotte is een vader een leraar. De mijne was dat zeker. Of je het nu leuk vindt of niet, alle vaders onderwijzen, en niet alleen door hun voorbeeld.
Mijn catechese ontving ik in de auto. Onze minibus was niet vooral bedoeld om mij naar allerlei activiteiten te brengen. Het was een slinks apparaat, op de een of andere manier legaal, ontworpen om mij urenlang ongewenst te laten praten: over God, over meisjes, over arbeidsethos. Over van alles en nog wat waar ik niet over wilde praten. Maar wat kon ik doen? En als ik niets zei, kon ik weinig anders doen dan luisteren.
Deze gesprekken waren zaadjes die in sommige gevallen veel tijd nodig hadden om te ontkiemen, laat staan om te bloeien. En ongetwijfeld waren ze soms net zo pijnlijk voor mijn vader als voor mij. Maar ze waren veel belangrijker dan de gebruikelijke lessen, waarvan sommige veel oefening vergden (fietsen of een vrije worp nemen) en andere niet (hoe je een auto repareert of met een spreadsheet werkt).
Vruchten
“Je zult ware predikers herkennen aan hun vruchten”, zei Jezus tegen zijn discipelen (Matt. 7:16). Hetzelfde geldt voor vaders.
Afgelopen december kwamen mijn broers en onze vrouwen samen in de achterkamer van een restaurant in Austin met enkele tientallen vrienden van mijn ouders (en met ‘vrienden’ bedoel ik zusters en broeders in Christus met wie ze hebben geleefd, gelachen, gehuild, aanbeden en gediend sinds ik luiers droeg). Wij waren daar om de pensionering van mijn vader te vieren bij het bedrijf waar hij ruim 40 jaar had gewerkt.
Mijn broers en ik spraken allemaal en probeerden uit te leggen wat onze vader zo goed maakte: als mentor, als leraar, als trouwe volgeling van Christus. Voor ons beantwoordde de vraag zichzelf: onze vader leefde een goed leven omdat hij een goed leven leidde. Hij wist wat er toe deed en zette zich er volledig voor in.
Vaders leven niet goed als hun leven goed gaat, maar als ze leven zoals God het wil, ongeacht hoe het leven gaat. Hun kinderen zien het. Ik heb het mogen zien. Zo’n leven is op zichzelf al de zegen die een kind nodig heeft; het opent deuren naar het goede.
Mijn kinderen noemen hem Pop-E. Als oudste zoon hief ik mijn glas en zei tegen de kamer: ‘ik wil net als Pop-E zijn als ik groot ben’.
Brad East is universitair hoofddocent theologie aan de Abilene Christian University. Hij is de auteur van vier boeken, waaronder The Church: A Guide to the People of God en Letters to a Future Saint: Foundations of Faith for the Spiritually Hungry. Dit artikel verscheen eerder op Christianity Today.
