De postmoderne cultuur is een leugenachtige cultuur. Dat komt in veel dingen tot uitdrukking, maar wel het scherpst in de genderideologie. Hoe moeten christenen op die leugenachtigheid reageren? Sommigen gaan er ver in mee, zoals een dode vis zich laat meevoeren door een snelstromende beek. Anderen raken angstig verkrampt, zoals een konijn zich blindstaart op de lichtbak van een stroper. Rod Dreher wijst in zijn boek ”Live Not By Lies” een betere weg.
Leef niet met leugens
Rod Dreher ontleent zijn titel aan het laatste essay dat Aleksander Solshenitsyn schreef, net voor zijn verbanning in 1974. Deze Russische dissident heeft zwaar geleden onder het totalitaire regime van communistisch Rusland. In zijn essay roept hij mensen op om niet met leugens te leven. Wanneer we waarheid vasthouden in het klein, kunnen we ook onder grote leugens de waarheid dapper vasthouden.
Volgens Dreher kunnen wij in het Westen veel leren van hen die een totalitair regime overleefd hebben. Hun verhalen en moed kunnen ons helpen om in een vijandige cultuur niet alleen te overleven maar zelfs te bloeien.
Zacht-totalitaire staat
In het eerste deel schetst Dreher een somber scenario, namelijk dat onze westerse wereld degenereert in een „zacht-totalitaire” staat, een „roze politiestaat.” Deze zacht-totalitaire staat lijkt oppervlakkig gezien helemaal niet op de bekende hard-totalitaire staat (zoals communistisch Rusland, nazistisch Duitsland). Toch is het principe hetzelfde. In beide gevallen heeft de staat totale controle en leert de staat ons wat waar is.
Zacht totalitarisme vraagt ons trouw te zweren aan progressieve ideeën. Veel van deze ideeën zijn niet alleen in strijd met logica, maar zeker ook met het christelijk geloof. Daar komt het postmodernisme bij. Doordat God uit het leven verdween, kwam er plaats voor een ‘nieuwe religie’, namelijk: Bevrijd het individu en laat hem zijn eigen geluk zoeken.
De mens zag zichzelf niet meer als een pelgrim op een betekenisvolle reis met anderen, maar als een toerist met zijn zelfbedachte plan, en met persoonlijk geluk als hoogste goed.
Soms is daar nog wel plaats voor een beetje ‘christelijk geloof’ – het geloof dat God misschien wel bestaat, maar dat Hij niets liever wil dan dat we lief zijn voor elkaar en gelukkig zijn. Het zogenaamde Moralistisch Therapeutisch Deïsme.
Volgens Dreher zijn er relatief weinig christenen die bereid zijn om te lijden voor hun geloof.
Strategieën van verzet
Toch is er hoop. Dat zien we in het tweede deel van het boek. We krijgen namelijk door vervolgde christenen persoonlijke verzetsstrategieën aangereikt. Zij leren ons te leven in zware tijden. Hoe? Door scherp te zien, door een situatie te beoordelen en door te handelen (see, judge, act).
- Leef in waarheid. Een bekend Russisch spreekwoord luidt: ‘Een woord van waarheid overtreft de heel wereld.’ Hoe? Door te accepteren dat je buiten de norm zult vallen, door dapper de waarheid te verdedigen en om bereid te zijn de consequenties te aanvaarden. Net als velen die ons in de kerkgeschiedenis zijn voorgegaan. Wie minder verwacht van werelds succes, zal makkelijker voor waarheid staan.
- Cultiveer herinnering. ‘Wie het verleden beheert, beheert de toekomst: wie het heden beheert, beheert de geschiedenis’ (The party slogan 1984). We moeten ons trainen in het herinneren van het verleden. We moeten de verhalen vertellen, literatuur lezen en rituelen, cultuur en historie doorgeven aan de volgende generatie.
- Versterk familiebanden. In het gezin leren we wat liefhebben is, en als we geluk hebben, leren we er ook hoe we in waarheid kunnen leven. Het gezin is de sterkste basis van de samenleving en altijd een doorn in het oog van totalitaire regimes.
- Wees godsdienstig. Religie is volgens Dreher de bedding van de weerstand. Door het geloof hebben mensen kracht om staande te blijven. Het belangrijkste wapen wat het christendom tegen totalitarisme heeft is: een reden om te sterven. Ofwel… een reden om te leven, wat voor lijden het regime je ook geeft. En niet alleen te leven, maar ook te bloeien. Er komt een tijd van vervolging en een tijd waarin we getest zullen worden. Bij lauwe christenen zal het geloof niet overleven. Daarom moeten we vast staan in de Bijbel en in de traditie van de kerk. Wanneer je niet vaststaat in traditioneel christendom zal de wereld je breken.
- Investeer in gemeenschap. Vorm kleine christelijke gemeenschappen die solidair zijn met elkaar. Kleine groepen waarin waarheid vastgehouden wordt, waarin mensen verantwoording afleggen naar elkaar en waar men om elkaar geeft.
Lijden hoort bij waarheid. Wanneer we willen lijden om de waarheid, maakt dit de waarheid geloofwaardig. Je kruis opnemen en Jezus volgen is altijd oncomfortabel, maar tegelijk onmisbaar. We zien dit in de weg die pelgrims ons zijn voorgegaan.
Onze zaak in deze postmoderne samenleving lijkt verloren. Het seculiere tij is niet te keren. Maar nu is dus de tijd! De tijd om te weten wie we zijn, gemeenschappen te vormen, te leren van hen die vervolging ondergaan hebben, en de waarheid in ons laten zijn. Dan zullen we klaar zijn voor de tijd die komt.
Afsluiting
Hoewel het boek een behoorlijk Amerikaanse inslag heeft, heeft ”Live not by lies” mij toch erg geraakt. Het boek stemde me somber, maar gaf me aan de andere kant ook moed en hoop. Moed, omdat we niet alleen staan. En hoop, omdat God het uiteindelijk is die Zijn kerk vasthoudt. En in diepe afhankelijkheid van Hem mogen we vasthouden aan de waarheid van Zijn woord en mogen we leugens in onze postmoderne samenleving ontmaskeren.
Live Not by Lies. A Manual for Christian Dissidents, Rod Dreher, Random House Usa Inc, Sentinel, New York (VS), 2020, ISBN 9780593087398, 256 blz., €24,29.
Gepubliceerd: 17-11-2021. Geschreven door Marieke den Butter-Kommers.
