Onlangs hebben we een geliefde vriendin begraven. Haar man blijft alleen achter, hij is zijn maatje kwijt. Hoe gaat hij verder? Anderen zijn gewoon nooit getrouwd – om soms heel verschillende redenen. Hoe is het om een themanummer over het huwelijk te lezen als je niet (meer) getrouwd bent? En: welke lessen liggen er voor gezinnen in de omgang met ‘alleengaanden’? In dit artikel verkennen we een en ander, uiteraard bij een open Bijbel.
Verder met de pijn
Hoe is dat om alleen verder te moeten als je partner overleden is? Er is pijn, er is verdriet: je bent je maatje kwijt, degene met je wie zoveel gedeeld hebt, die wellicht meer dan wie ook wist wie jij bent. Dat weet ik uit ervaring, al weet ik dat mijn beleving niet maatgevend is. Mogelijk schreeuw je het uit naar God: waarom, Heere? Daarin ben je dan in goed gezelschap, dat van Job – de man op wie de Heere trots wees tegenover de satan en van wie ook aan het einde staat dat hij “recht van God gesproken” had. We mogen met al onze klachten en pijn bij Hem komen. Denk aan dat kortste vers uit de Bijbel: “Jezus weende” (Joh. 11:35) – dat was aan dat onbegrijpelijke graf van Lazarus, zijn vriend. Hij is met ontferming bewogen, Hij wordt niet kwaad als we onze onmacht naar Hem uitschreeuwen – als we maar naar Hem toegaan!
Hoe ga je verder? Als je partner de Heere kende, is hij of zij veilig bij Hem – en zul je elkaar terug zien. Wij hebben geen verdriet zoals mensen die geen hoop hebben. Maar het verdriet is er wel degelijk en zal bij tijd en wijle terugkomen – soms heel onverwacht. Je bent nooit meer dezelfde, je hebt een zwakke plek gekregen. Geef dat verdriet de ruimte. Ook al is mijn eerste vrouw al meer dan 30 jaar geleden overleden en ben ik al heel lang geleden opnieuw getrouwd, soms komt dat verdriet nog terug. Soms blijft het in mijn binnenkamer, soms uit ik het openlijk. Gelukkig weet mijn vrouw dat mijn verdriet uit het verleden niet in mindering komt op mijn liefde voor haar.
Schuldgevoelens
Soms is er schuldgevoel: je ervaart veel sterker dan eerder dat je niet altijd een goede man voor haar of vrouw voor hem bent geweest. Niemand is volmaakt en het is goed om onderscheid te maken tussen schuld en schuldgevoelens. Als er concrete schuld is: maak dan gelijk schoon schip door het aan de Heere te belijden. Hij weet dat je het niet meer aan je maatje kunt belijden en Hij vergeeft, omdat Hij getrouw en rechtvaardig is (want er is al betaald – zie 1 Joh. 1:9). Je ontslapen partner heeft geen last meer van jouw tekort schieten – die staat helemaal vrij!
Schuldgevoel kan er ook zijn als je na het overlijden van je partner ontdekt dat je gevoelens voor een ander begint te ontwikkelen. Misschien denk je wel: dat is te snel na het overlijden van mijn maatje, dit is verraad. Of een ander denkt dat voor jou – en laat het je weten ook. Laten we niet elkaar beoordelen (of hij staat of valt, gaat zijn eigen Heer aan – Rom. 14:4). Steeds geldt: de Heere weet hoe het echt zit. Juist als het huwelijk goed is geweest, als je op een goede manier afscheid hebt kunnen nemen, juist dan sta je misschien snel voor je gevoel volledig vrij. Gevoelens voor een ander hoeven je niet verbazen, maar breng ze wel bij de Heere – Hij wil en zal de goede weg verder wijzen.
Opnieuw trouwen
Een tweede huwelijk aangaan is niet makkelijk: je draagt herinneringen mee, je hebt gewoonten ontwikkeld en je nieuwe relatie heeft tijd nodig om zich te ontwikkelen. Je weet al dat een huwelijk niet alleen romantiek is. Wie kan die nieuwe uitdaging met jou aangaan? In de praktijk blijkt de Heere nogal eens op een wonderlijke manier te voorzien – het lijkt soms wel of Hij huwelijkskandidaten in reserve houdt.
Trouw echter niet om de verkeerde reden, bijvoorbeeld om je eenzaamheid op te heffen. Als je om de kinderen trouwt, bedenk dan dat die op een gegeven moment uit zullen vliegen. Breng het echt in gebed en vraag om wijsheid, met name als je iemand op het oog hebt. Is dat iemand die voor jouw verdriet plaats heeft, voor je ontslapen partner plaats kan inruimen (hem of haar niet als concurrent ziet)? Is het de juiste persoon voor je kinderen? Als er kinderen in het spel zijn, hebben ook zij een geweldig verlies geleden. Ook voor hen is een nieuw huwelijk een groot avontuur – het is niet vreemd om tenminste te overleggen met hen en hen niet voor een voldongen feit te plaatsen.
Belangrijk is vooral ook: kent je partner de Heere zoals jij? Kun je daarin samen één zijn? Wat voor ideeën zijn er over de opvoeding, over gebed en bijbelstudie? Kun je samen bidden? Je mag verwachten dat je in al deze dingen samen zult gaan groeien – als je maar in dezelfde richting staat voorgesorteerd. Ben je bereid om een nieuw avontuur aan te gaan, hem of haar als een nieuwe liefde te gaan beschouwen, iemand met wie je je leven gaat delen, met wie je oud wilt worden?
Je mag opnieuw trouwen, je bent daar echt vrij in – mits in de Heer (zie 1 Kor. 7:39). Als er kinderen zijn op te voeden, is dat vaak de beste keus. Je hoeft niet te blijven hangen in het verleden: je neemt dat verleden gewoon mee het heden in en gaat de toekomst tegemoet. Hoeveel tijd je nodig hebt om die stap te kunnen wagen, kan ik niet zeggen. Dat is heel persoonlijk en afhankelijk van je karakter en omstandigheden. Maar als je een nieuw maatje van de Heere ontvangt, is dat echt een geschenk van Hem. Er zal moeten worden gebouwd, geïnvesteerd, gewerkt. Maar er kan een nieuwe liefde groeien en de Heere zal nieuwe mogelijkheden voor je openen – geef Hem in alles (samen) de ruimte.
Alleen blijven als vrije keus
Paulus is één van de bekendste vrijgezellen ooit. Hij heeft niets tegen het huwelijk (zie Ef. 5, 2Kor. 11:2 en 1 Tim. 4:1-4), maar koos ervoor om vrijgezel te blijven. Hij beschouwde dat zelfs als een gave van de Heer. Niks zielige vrijgezel! Lees 1 Kor. 7 maar. Paulus valt gelijk met de deur in huis: “Het is goed voor een mens geen vrouw aan te raken” (vs 1). Na onderwijs over het samenleven van man en vrouw komt hij vanaf vs. 24 erop terug: “laat ieder blijven in de roeping waarin hij is geroepen”. Voor hem persoonlijk betekende dat: ongetrouwd blijven. Kort samengevat, stelt hij: “wie trouwt, doet goed en wie niet trouwt, doet beter.”
Paulus gaat ervanuit dat we in sommige gevallen de keus hebben om alleen te blijven en dat dat een prima optie is. Wij zeggen dan: “niets mis mee”, maar de apostel drukt zich sterker uit: alleen blijven is beter omdat je je dan beter aan de Heere kunt wijden. Als je trouwt, leef je heel nauw met een ander samen. Dan staat je, met de woorden van 1 Kor 7:28, “verdrukking van het vlees te wachten”. Een huwelijk vraagt toewijding van man en vrouw, zorg voor elkaar, elkaar behagen. Dat kan makkelijk in mindering komen op het dienen van de Heere.
Een vrijgezel hoeft zichzelf niet als ‘overgebleven’ te zien: geniet van de ruimte en de mogelijkheden die God je geeft en ontwikkel je talenten in Zijn dienst. Het huwelijk is een prachtige instelling van God, waarin twee mensen heel nauw samen leven. Maar idealiseer het niet, trouwen is niet het hoogste goed is (dat is: de Heere dienen en met Hem wandelen). Ook weduwen of weduwnaars kunnen ervoor kiezen om alleen te blijven. Zoek Gods aangezicht hierin: welke gave geeft Hij aan mij (1 Kor. 7:7), welke weg wil Hij persoonlijk met mij gaan (1 Kor 7:17)?
In de gemeente
Hoe kijken we vanuit onze knusse gezinnen naar vrijgezellen, weduwen en weduwnaars? Behandelen we hen als volwaardige leden van de gemeente? Ze zijn – net als wij allemaal – unieke en waardevolle personen, zoals de Heere ons allen ziet. Naar mijn ervaring kunnen vrijgezellen een prachtige aanvulling betekenen, zijn ze soms goud voor je kinderen, kun je soms dieper met hen doorpraten over geestelijke zaken. Nodig hen uit en ga ook bij hen op bezoek, geniet van hun vriendschap, geef hen van je tijd. Vrijgezellen mogen genieten van het leven in gezinnen – hoewel ze op sommige momenten er bewust voor zullen kiezen om gewoon alleen thuis te zijn. Dat heeft namelijk ook z’n charme.
Als het gaat over weduwen en wezen, dan weten we dat God een heel speciaal plekje voor hen heeft. Jakobus zegt het in zijn brief heel scherp: “Reine en onbevlekte godsdienst … is omzien naar wezen en weduwen in hun druk en …” (Jak. 1:27). We hebben een concrete opdracht van zorg en liefde – waarbij onze portemonnee open gaat. In onze huidige welvaartsstaat is die financiële zorg lang niet altijd nodig (hoewel er wellicht verborgen nood is), maar de echte, persoonlijke aandacht in elk geval wel. Een weduwe met kinderen heeft het in bepaalde opzichten extra zwaar – en wij worden opgeroepen om elkaars lasten te dragen. Hoe belangrijk kan het zijn om als echtpaar (met of zonder kinderen) een weduwe met kinderen gastvrijheid te verlenen. Gebruik je fantasie maar om dat zo te doen dat zij voelt dat je werkelijk om haar geeft, dat er een wederzijdse relatie ontstaat.
In 1 Tim. 5:5-16 spreekt Paulus over “ware weduwen”. Die staan echt alleen (er zorgt niet een ander voor hen, zoals een rijke zoon), ze hebben hun hoop op God gevestigd en zijn actief in gebed en gastvrijheid. Ook zijn ze niet zo jong meer (minstens zestig), want anders kon het wel eens fout lopen met hun toewijding. Ze wijden zich in hun dienst aan God en de gemeente en worden ook door de gemeente onderhouden. We zien deze situatie niet meer zo in onze tijd, maar het gedeelte is toch leerzaam in verband met de vraag of ongetrouwd blijven soms niet de voorkeur verdient.
Na een scheiding
Het is bekend: over wat christenen na een scheiding wel of niet ‘mogen’ doen, is veel verschil van mening. In dit verband wil ik graag een andere insteek kiezen. In de eerste plaats: soms gebeurt het gewoon, dat een man zijn vrouw verlaat of andersom. Soms omdat hij of zij de Heere niet kent of niet langer dienen wil, soms omdat er een ander in het (over)spel is. Er zijn ook heel moeilijke situaties waar bij elkaar blijven nauwelijks een optie is, zoals bij drankzucht en mishandeling. Paulus spreekt in 1 Kor. 7:11 niet voor niets over “als het toch gebeurd is”.
De eerste vraag ligt dan bij ons allemaal: hoe gaan we hier als gemeente mee om? We zullen allereerst ervaren en erkennen dat we blijkbaar in de herderlijke zorg gefaald hebben – wat kunnen we daarvan leren voor de toekomst? Hoeveel aandacht besteden we hieraan in prediking en onderlinge zorg? Zijn we open genoeg naar elkaar toe?
Ten tweede: besef dat een “verstotene” vaak al heel wat heeft doorgemaakt en zich in de steek gelaten voelt. Er is pijn en verdriet en vaak schrijnender dan bij een overlijden. Er is veel herderlijke wijsheid nodig om goed te kunnen begeleiden en ook te kunnen doorgronden waar er belijdenis van schuld nodig of herstel mogelijk is.
De volgende vraag wordt ook vaak gesteld: kan ik als verstotene gewoon opnieuw trouwen? Afgezien van de Bijbelse principes die we in 1 Kor 7 vinden (zoals “verzoenen of ongetrouwd blijven”), is er ook de vraag naar het herstel van de ziel. Iemand die eerst de “verkeerde” heeft getrouwd, heeft de neiging dat (ongemerkt) opnieuw te doen. En ik ken situaties waarin een vrouw wist dat ze moest wachten tot haar man terug zou komen – wetende dat het moeilijk zou worden als hij dat inderdaad zou doen… In elk geval lijkt Gods Woord aan te geven dat we hier niet gewoon de vrije keus hebben.
Gods weg met jou persoonlijk
Eenieder die graag onverdeeld de Heere wil dienen, kan nadenken over de optie om alleen te blijven. In sommige zendingssituaties kan het wellicht heel goed zijn. Denk maar aan de lange reizen van Paulus – in zijn leven was er voor een geregeld gezinsleven geen plaats. Trouwen is echter niet verkeerd en in sommige gevallen zelfs beter. Ook daarin is Paulus heel praktisch: “het is beter te trouwen dan van begeerte te branden”. We hebben echter niet altijd de vrijheid om te kiezen, zoals na een scheiding. Eenieder die alleen staat, kan als christen wel rekenen op de kracht en de steun van de Heere en (als het goed is) van de gemeente. Er kan zelfs een speciale taak in de gemeente liggen. Aan ons als gemeente van Christus de taak om gastvrij te zijn voor elkaar, vriendschappen te ontwikkelen. Soms kan een vrijgezel meegenieten van ons gezinsleven en een speciale zegen daarin meebrengen. In alle gevallen wil de Heere de weg wijzen.
Dit artikel is eerder gepubliceerd in Focus op de Bijbel – https://www.focusopdebijbel.org/. Dit is het eerste artikel in een driedelige serie.
Gepubliceerd: 26-08-2022
