Roomskatholieke vertaling van controversieel boek over homoseksualiteit duidt op verschuiving.
Het komt niet dikwijls voor dat een boek van dertig jaar geleden alsnog voor het eerst in het Nederlands vertaald wordt. Toch is dat deze zomer gebeurd met “Wat de Bijbel wél zegt over homoseksualiteit”, een boek van de Amerikaanse priester Daniel Helminiak. Zijn claim: Bijbels is er niks mis met homoseksualiteit.
De aanvankelijke editie in Amerika (1994/2000) bevatte een voorwoord van de zeer vrijzinnige anglicaanse bisschop Spong, die de boodschap van dit boek raak samenvatte: de Bijbel is cultureel bepaald en moet terzijde geschoven worden. De Nederlandse vertaling kiest voor een Roomskatholiek voorwoord, geschreven door Mgr Gerard de Korte (’s Hertogenbosch).
De bisschop toe geeft toe dat de Kerk vanuit Schrift en traditie homoseksueel gedrag als zonde beschouwt. Maar zijn oplossing is verontrustend: dit kan veranderen. De Heilige Geest zou van de ene in de volgende waarheid kunnen leiden:
“De kerkelijke leer is historisch gezien geen monoliet. Er is door de eeuwen heen altijd groei en verandering geweest. De toekomst is open. Wat zegt de Geest tot de Kerk van vandaag als het gaat om homoseksualiteit en homoseksuele relaties in trouwe liefde?” (p.6)
Dat laatste komt enigszins misleidend voor. Of trouwe liefde, die zich levenslang beperkt tot slechts één andere partner een realistische reflectie is van homoseksuele relaties in het algemeen, het onderwerp van dit boek, mag betwijfeld worden. De statistieken spreken andere taal.
Homoseksualiteit prima
De vertaler van het boek houdt geen kerkpolitieke slagen om de arm. Mark-Robin Hoogland is een pater in de traditie van de passionisten die als pastor erg betrokken is op homo’s en lesbische vrouwen. Volgens hem heeft de Kerk de Bijbel al die duizenden jaren verkeerd gelezen. In een reflectie zegt hij: “In Wat de Bijbel wel zegt over homoseksualiteit wordt duidelijk dat er Bijbels gezien niks mis is met homoseksualiteit. Helemaal niks. Nix.” (p.8)
Ook Helminiak, de auteur van het boek, bedient zich van forse taal. Een ieder die er anders over denkt, schrijft hij af: “Op dit moment zou het als schandalig moeten worden beschouwd als iemand met een goede opleiding de Bijbel zou citeren om homoseksualiteit te veroordelen.” (p.14)
Hoe kan dat?
Waar komen deze stelligheid en intolerantie vandaan?
Dat ligt vooral aan de benadering van de Bijbel: het staat er wel, maar het is volgens Helminiak anders bedoeld of nu niet meer van toepassing. Uiteindelijk blijven er in de Bijbel geen redenen over waarom homoseksualiteit vandaag nog verkeerd zou zijn (p.30).
Een blik in het denken van de auteur:
- Volgens Helminiak was de zonde van Sodom niet ‘vernederend homoseksueel groepsgeweld’, maar een zonde tegen de gastvrijheid.
- De Wet van Mozes lijkt wel tegen homoseksualiteit te spreken (hoofdstuk 4), maar eigenlijk veroordeelt het OT slechts rituele onreinheid.
- Daarom vallen voor de nieuwtestamentische situatie alle belemmeringen weg. De apostel Paulus zou slechts “uitbuitende, ontuchtige en wellustige seks tussen mannen” veroordelen (hoofdstuk 7), maar homoseksueel gedrag als zodanig prima vinden.
- En de Heere Jezus? “Had Jezus dan geen moeite met homoseksualiteit? We weten niet precies wat Jezus dacht.”(p.136) Deze zin vat het denken van de auteur in één zin samen. De Bijbel is voor hem niet Gods Woord op dit ogenblik. Hij reduceert de Heere Jezus tot iemand die op het ogenblik geen mening meer heeft. Vroeger dacht Christus misschien iets, maar dat is niet meer te achterhalen.
Veelzeggend zwijgen
Vooral wat dit boek niet zegt over homoseksualiteit is veelzeggend. Ten eerste, de link tussen homoseksueel kindermisbruik en homoseksueel gedrag als volwassene. De samenhang van pedofilie en ‘adult homosexuality’ geeft op zijn minst aan dat er sprake is van een externe component van ongewenste intimiteit. Deze seksuele verstoring in de kinderjaren bij velen die homoseksueel georiënteerd zijn, maakt dat ook vanuit het moderne mensbeeld homoseksualiteit niet automatisch positief beoordeeld zou moeten worden. Een tweede zaak die het boek negeert is de schepping. De biologische werkelijkheid blijft veelzeggend over mannelijk en vrouwelijk. Laat dit nog iets zien van Gods bedoeling? Helminiak gaat eraan voorbij. Een derde zaak waarop het boek niet ingaat is de cultuur van vroeger. In multireligieus perspectief liggen de zaken eenduidig. Alle Abrahamitische godsdiensten (Joden, Christenen, Islam) keren zich sinds mensenheugenis tegen homoseksueel gedrag. Volgens de historisch-kritisch methode is de Bijbel een product van groepstheologie. Zelfs in het licht van zijn eigen methode is de herinterpretatie van de Bijbel door Helminiak dus uiterst onwaarschijnlijk.
Naar aanleiding van: Daniel A Helminiak, Wat de Bijbel wél zegt over homoseksualiteit; Een kritische en spirituele herlezing. Vertaald en in overwegingen toegepast door Mark-Robin Hoogland; Berne Media 2022 (met dank aan de uitgeverij, abdij van Berne).
Lees de uitgebreide bespreking hier.
