Een christelijke leerling uit mijn klas vertelde me dat zijn ouders zijn huwelijk hadden gearrangeerd. Hij werd geboren in Armenië, maar het huwelijk werd gearrangeerd nadat ze naar Nederland waren geëmigreerd. Voor de trouwdag had hij zijn vrouw slechts twee keer persoonlijk ontmoet, en de tweede keer was zelfs per ongeluk. Deze student maakte een gelukkige indruk op me.
In de tijd van Maarten Luther was de opdracht: eerst trouwen, dan elkaar liefhebben. Dat was de eeuwenoude, christelijke visie op het huwelijk. Je trouwde met iemand met wie je dacht dat je het goed zou kunnen vinden. Of je ouders regelden het huwelijk. Daarna was het je plicht om lief te hebben.
Die plicht ging niet over gevoelens van liefde, maar over trouw voor elkaar zorgen. Meestal verliepen die huwelijken goed. Het is nog steeds hoe het gaat in culturen die de Romantiek niet heeft beïnvloed.
Romantische liefde
Tijdens het tijdperk van de Romantiek werden gevoelens de basis van het huwelijk. Eerst moest je verliefd zijn en liefhebben. Dan pas kon je trouwen. Ouders regelden geen huwelijken meer. De praktijk van gearrangeerde huwelijken bleef onder de adel nog een eeuw bestaan.
Halverwege de negentiende eeuw kon de zoon van rijke ouders trouwen met de dochter van arme bedelaars. Desnoods vluchtte het stel naar Amerika om een nieuw leven te beginnen. Romantische liefde overwint alles!
De volgorde “eerst van iemand houden en dan pas trouwen”, heeft goede huwelijken opgeleverd, maar ook veel narigheid. Denk bijvoorbeeld aan stellen die bang zijn om te trouwen omdat de één niet zeker is van zijn of haar gevoelens voor de ander. Soms wordt de relatie een week voor de bruiloft verbroken.
Gevoelens zijn moeilijk te hanteren! Sommige mensen zijn hierdoor vrijgezel gebleven. Ze hebben een paar dates geprobeerd, maar wisten nooit zeker of ze genoeg van de ander hielden.
De romantische eis van verliefdheid is een strikte norm geworden. Tegenwoordig trouwt niemand meer tegen zijn gevoelens in.
Trouw
Dit principe had ook gevolgen voor homoseksuelen. Het romantische tijdperk bracht hen in de problemen. Tot de 19e eeuw trouwden ze gewoon met iemand van het andere geslacht. Je hoefde niets speciaals te voelen als je een plichtsgetrouwe echtgenoot werd. Sommige homoseksuelen hebben misschien wel wat entertainment buiten het huwelijk gezocht, maar het huwelijk met het andere geslacht was geen onoverkomelijk probleem.
Na de periode van de Romantiek werd dit onmogelijk. Want als je tegen je gevoelens ingaat, zou jezelf geweld aandoen. Homoseksuelen kwamen hierdoor klem te zitten, totdat in onze tijd het romantische huwelijk ook voor hen mogelijk werd.
Dit bewijst dat de ontwikkeling doorgaat. Sinds de negentiende eeuw zijn we alleen getrouwd met degenen van wie we houden. Grofweg tot 1970 verwachtten mensen nog steeds dat we na de trouwdag trouw zouden blijven, hoewel het gevoel van liefde misschien verdwenen was. Ook dat is nu voorbij.
Ken je deze drie stappen door de geschiedenis?
Maarten Luther (16e eeuw) zei: “Ik hou van mijn vrouw omdat ik met haar getrouwd ben.”
Tijdens de Romantiek (19e eeuw) werd het: “Ik trouw met de vrouw van wie ik hou.”
In de 20e eeuw werd dat: “Ik zal trouw blijven aan mijn vrouw zolang ik van haar hou.”
Anker
Liefde als plicht is uit de mode. Liefde als gevoel is de norm, niet alleen voor maar ook in het huwelijk. Dat heeft geresulteerd in veel echtscheidingen. Mensen gaan uit elkaar als hun gevoelens voor elkaar (misschien na jaren van worstelen) zijn verdwenen. Liefde kan zelfs plaatsgemaakt hebben voor afkeer.
Het is moeilijk om dat negatieve gevoel niet serieus te nemen. Dat wordt nog sterker als er positieve gevoelens ontstaan voor een ander. En zelfs als we in principe niet scheiden als onze liefdesgevoelens voorbij zijn, voelen we ons nog steeds ongelukkig. Liefde als dankbare zorgplicht is voor steeds meer mensen een te grote opgave.
Romantiek heeft relaties spontaner, hartelijker en misschien ook wel eerlijker gemaakt. Het huwelijk is meer dan een partnerschap.
Maar ook de schadelijke gevolgen kunnen we niet ontkennen. Het belangrijkste is dat het anker voor de relatie niet buiten de huwelijksboot wordt gegooid, namelijk in de vaste grond van de belofte van het huwelijk voor God. Koppels gooien het anker in het schip zelf, binnen hun eigen gevoel. Maar dat is helemaal geen vaste grond. Als het anker in de boot ligt, zal het altijd drijven. We weten wat God van ons vraagt. Gevoelens mogen niet nummer één zijn in ons leven. Zijn geboden wijzen ons een betere weg.
Splijten
Ondertussen delen we de positieve en negatieve gevolgen van de Romantiek. Je lijdt wanneer je man of vrouw geen tekenen van verliefdheid vertoont, zelfs als de relatie anders goed verloopt. Je bent voorzichtig met de gevoelens van je homoseksuele kind. Je voelt pijn als je zoon zegt dat zijn vrouw niets meer voor hem voelt. Als je kleinkind een ongelovige vriend heeft, zeg je dat je voor hen zult bidden, en je bent wijs genoeg om niet te zeggen dat deze vriendschap niet is toegestaan.
Wanneer je mensen bezoekt wiens huwelijk emotioneel is verbroken, moedig je hen aan om alles te doen wat nodig is om het huwelijk te redden. Je accepteert het ook als het niet lukt, nietwaar? Bijbelse ethiek en tegelijkertijd onze gevoelens serieus nemen, kan ons soms in een moeilijk dilemma plaatsen.
Geschreven door Nico van der Voet, augustus 2021, onder de titel Voelen is de norm.
