Net als in de meeste andere westerse landen wordt in Nederland steeds meer belang gehecht aan georganiseerde kinderopvang. Hierdoor kunnen beide ouders werken. Toen het huidige kabinet aantrad, werd beloofd dat kinderopvang vrijwel gratis zou worden. Bovendien sprak men de ambitie uit om in 2025 een nieuw stelsel in te voeren. De overheid heeft daarmee meerdere doelen: emancipatie van vrouwen, vergroten van arbeidsparticipatie en burgerschapsvorming. De vraag is echter of kinderopvang goed is voor kinderen.

Eerst maar even wat cijfers. In Nederland wordt tegenwoordig door meer dan 1 miljoen kinderen gebruik gemaakt van formele dagopvang. Hiervan hebben 340.000 kinderen een leeftijd van 0-4 jaar. Totaal zijn er in Nederland ongeveer 2 miljoen kinderen in de leeftijd van 0-12 jaar. Dat zou betekenen dat ruwweg de helft van alle kinderen naar dagopvang gaat. De aantallen stijgen van jaar tot jaar, en daarmee ook de kosten, terwijl tegelijk het aantal kinderen dat in Nederland geboren wordt geleidelijk daalt, namelijk tot ongeveer 180.000 in 2021. In 2021 werd ongeveer €3.5 miljard aan kinderopvangtoeslagen uitgekeerd. De totale omzet van kinderopvangcentra is zo’n €5.5 miljard. Kinderopvang is dus ‘big business’.

Verlaten generatie

Iemand die een duidelijke mening heeft over het fenomeen kinderopvang is de Duitse rooms-katholieke sociologe Gabriele Kuby. Het is een van de onderwerpen waarover ze schrijft in haar belangrijke nieuwe boek The Abandoned Generation. Zij werd in Nederland eerder bekend door De seksuele revolutie. Wanneer het gaat om kinderopvang stelt ze de vraag hoe goed het is voor de ontwikkeling van kinderen is als moeders weer aan het werk gaan in het eerste jaar na de geboorte en kinderen vanaf 6 maanden na de geboorte naar de opvang gaan. Ze wijst op het grote belang van hechting (‘bonding’) in de eerste levensjaren. Kinderen hebben behoefte aan liefde, veiligheid en geborgenheid. Niemand is beter in staat om die te geven, dan een moeder die haar kind liefheeft en steeds aanwezig is. “Small children need bonding, not schooling.”

Wetenschappelijke onderzoeken naar de lange-termijn effecten van dagopvang op jonge leeftijd spreken volgens Kuby duidelijke taal. Kinderen die al jong naar dagopvang gaan ontwikkelen meer gedragsproblemen dan tieners, zijn agressiever, hebben grotere kans om crimineel gedrag te ontwikkelen, zijn vaker ziek, ervaren minder levensvreugde, zijn ongehoorzamer, en vertonen minder zelfbeheersing. Aan de andere kant, kinderen die een goede hechting ontwikkelen, hebben meer zelfbeheersing, kunnen beter met tegenslagen omgaan, zijn beter in staat lange termijn doelen na te streven en daar offers voor te brengen, zijn minder vatbaar voor drugsverslaving, bereiken hogere onderwijsniveaus, hebben minder last van obesitas, en zijn beter in staat relaties te onderhouden.

Goede hechting is ook van groot belang voor bijvoorbeeld taal- en spraakontwikkeling. Moeders spelen hierin normaal gesproken een grote rol. In dagopvangcentra hebben kinderen maximaal 30 minuten per dag directe aandacht van, en oogcontact met een begeleider. Een kind bevindt zich daar bovendien temidden van kinderen die net zo min kunnen praten, het mist de moeder, en tegelijk is er het constante lawaai van een groep. Het gevolg is een sterke stijging van stoornissen in taal- en spraakontwikkeling. Daarnaast ervaren jonge kinderen in dagopvang langdurig hoge niveaus van stress. Dit heeft gevolgen voor de hersenontwikkeling, wat kan leiden tot afnemende leerprestaties en toenemende aanleg voor depressiviteit. Ook de weerstand neemt af. Dagopvang is overigens niet alleen stressvol voor kinderen, maar ook voor begeleiders (die aandacht moeten geven aan veel jonge kinderen tegelijk) en ouders (die hun gestreste kinderen aan het eind van een lange en vaak vermoeiende werkdag ophalen).

De uiteindelijke conclusie: “dagopvang is een geïnstitutionaliseerd hyper-stress systeem voor kinderen, begeleiders en ouders, en schadelijk voor de hele samenleving”. Onderzoeker Michal Hüter vat het als volgt samen: “als we kijken naar de resultaten van wetenschappelijk onderzoek op het gebied van neurobiologie, psychologie, antropologie en sociologie – van alle onderzoek dat is gedaan op het gebied van de ontwikkeling van kinderen – en als we die serieus nemen, moet iedere dagopvang per direct gesloten worden.” Vandaar dat Kuby concludeert: do away with day care. Ze begrijpt heel goed dat dit erg niet realistisch is, maar ziet dit als de enige juiste ambitie.

Gods Woord

Bijbels gezien is er veel meer over dit onderwerp te zeggen, en uiteindelijk moet dit zwaarder wegen dan de mening van (terecht) kritische wetenschappers. Volgens Gods Woord is moederschap geen taak, ook geen baan, maar een levensroeping. Vrouwen worden zalig in kinderen te baren (1 Tim. 2:15). Voorbeelden zoals die van Samuël en Mozes laten zien hoeveel waarde er gehecht wordt aan moederzorg in de eerste levensjaren. De Bijbel geeft ook aansprekende voorbeelden van de diepe band die er kon zijn tussen (groot)moeders en kinderen. Paulus ziet er naar uit Timotheüs weer te ontmoeten, met ontroering denkend aan ‘het ongeveinsd geloof dat in u is, hetwelk eerst gewoond heeft in uw grootmoeder Loïs en uw moeder Euníce; en ik ben verzekerd dat het ook in u woont.’ (2 Tim. 1:5). De moederliefde is diep en sterk. Jesaja spreekt over ‘de vrouw die haar zuigeling niet kan vergeten’, en gebruikt dit als een beeld waarom de HEERE Zijn kinderen nooit zal vergeten. Jonge kinderen zijn ook onderwerp van geestelijke strijd. De duivel heeft zijn zinnen op hen gezet! Voor hem geldt: hoe jonger hoe liever. En anderzijds, niets is zo zegenrijk als een vroege keuze om de Heere te dienen. Het is de eerste en belangrijkste taak van ouders om kinderen op te voeden in de vreze van de Heere. Die taak laat zich niet uitbesteden.

Ook in christelijk Nederland wordt het echter steeds gewoner dat moeders een betaalde baan hebben en dat ouders hun kinderen naar een kinderopvang brengen. En uiteraard zijn er daarom inmiddels christelijke en reformatorische kinderopvangorganisaties. Hoe begrijpelijk dat ook mag zijn – eenverdieners hebben het verre van gemakkelijk – toch is het geen goede ontwikkeling. Kuby geeft een alarmsignaal dat we alleen tot onze schade kunnen negeren. Kinderen hebben de onverdeelde aandacht van liefhebbende moeders nodig. En vaders moeten hen daarin voluit steunen.   

Gepubliceerd: 24-02-2023