‘Het huwelijk verkeert in een crisis. Steeds meer mensen wonen samen of kiezen voor een geregistreerd partnerschap. Daarnaast lopen veel huwelijken vast en eindigen in een scheiding. Als een huwelijk stukloopt, is de schade immens, zeker als er kinderen bij betrokken zijn. Zeventig procent van de kinderen die bij Jeugdzorg terechtkomen, is afkomstig uit gebroken gezinnen. Maatschappelijk gezien is er dus veel voor te zeggen om een relatie in stand te houden.
Met deze woorden tekent dr. M. Klaassen uit Barneveld het belang om het (Bijbelse) huwelijk nadrukkelijk onder de aandacht te brengen. Gezien zijn betrokkenheid bij Bijbels Beraad M/V hadden we hem uitgenodigd voor een gesprek waarin verschillende facetten van het Bijbels huwelijk aan de orde gesteld werden. ‘Er is geen huwelijk op aarde dat volmaakt is’, stelt dr. Klaassen. ‘Hoeveel je ook van elkaar houdt, je trouwt altijd als twee zondaren. Daarom gaan er altijd dingen mis. Als echtpaar kun je niet zonder de zegen van de Heere, maar is praktische toerusting ook belangrijk. Gelukkig zien kerken daar steeds meer de noodzaak van in. Toen ik op Walcheren stond, heb ik dat ook gedaan met stellen die gingen trouwen.’
Gedeelde basis voor het huwelijk
Wanneer een jongen en een meisje besluiten in het huwelijksbootje te stappen, is het niet alleen van belang dat er sprake is van wederzijdse liefde, maar ook dat er een gedeelde basis is omtrent de diepere dingen van het leven. ‘Daarom is er een verkeringsperiode van minimaal twee, drie jaar nodig, om – als de verliefdheid voorbij is – te ontdekken of je werkelijk bij elkaar past. Als de karakters te veel botsen en er telkens moeilijkheden ontstaan, moet je zo realistisch zijn dat het niet zinvol is de relatie in stand te houden. De diepere basis om samen verder te gaan, betekent onder meer, dat je oprechte belangstelling voor elkaar hebt, met meningsverschillen kunt omgaan door ze uit te praten en als dingen verkeerd gegaan zijn, de ander om vergeving kunt vragen. Daarnaast is het belangrijk dat je met elkaar kunt praten over de Heere en Zijn Woord, zodat je zondags aan elkaar kunt vragen: wat heb je aan de prediking gehad? Dan is er ook een geestelijke basis voor een huwelijk.’
Geestelijke eenheid
In de praktijk blijkt meer dan eens dat de geestelijke eenheid ontbreekt vanwege een verschil in levensovertuiging. Dr. Klaassen: ‘Ik ken voorbeelden dat het desondanks toch goed ging en men samen naar de kerk ging, zelfs ook dat degene die onkerkelijk was door het Woord geraakt werd. Maar ik ken nog meer voorbeelden dat het niet goed ging. Daarom is de Bijbelse raad om geen juk aan te gaan met een ongelovige heel belangrijk. Dat is mijns inziens het uitgangspunt bij het aangaan van een relatie. Natuurlijk kan de Heere met een kromme stok een rechte slag slaan, zoals we dat zien bij Ruth. Maar dan zal er wel een moment moeten komen dat je merkt dat die ander oprecht geïnteresseerd is door mee te doen met het gezin tijdens het bidden en Bijbellezen, maar ook mee te gaan naar de kerk. Is er echter geen innerlijke betrokkenheid op de Heere en Zijn Woord merkbaar, dan is het, hoe pijnlijk ook, beter de relatie te beëindigen. Als je met twee verschillende levensvisies samenleeft, is dat praktisch gezien bijna niet te doen. Zeker als er kinderen komen. Hoe gaat het als op zondag de één wel en de ander (meestal) niet naar de kerk gaat? Mogen ze bij mama thuisblijven of moeten ze met papa mee naar de kerk? Natuurlijk kunnen hierover afspraken worden gemaakt. Ik ken voorbeelden dat de ene partner niet kerkelijk was, maar het wel prima vond als de kinderen naar de kerk gingen en een christelijke school bezochten. Maar als je elkaar in de belangrijkste dingen van het leven met betrekking tot de Heere en Zijn Woord elkaar niet kunt vinden en daarin niet op één lijn zit, is dat niet bevorderlijk voor de opvoeding van de kinderen. Die zijn er heel goed in ouders tegen elkaar uit te spelen. De kans is reëel dat ze op den duur liever met mama naar het strand gaan dan met papa naar de kerk. Van nature kiezen we immers ervoor wat ons het meest aanstaat.’
Gesprek
Richting ouders die worstelen met de keuze van hun kinderen ten aanzien van een levensgezel geeft de predikant het advies met hen in gesprek te blijven. ‘Wanneer je er vol tegenin gaat, drijf je ze zeer waarschijnlijk naar elkaar toe. Zeker als ze volwassen zijn, houd je het bijna niet tegen. Beter is om er realistisch over te praten en te wijzen op de noodzaak van een gezamenlijke basis. Sowieso is het niet verstandig erover te zwijgen. Dan doe je als Eli die zijn kinderen niet zuur wilde aanzien. De botte bijl hanteren is ook niet goed. Beter is om een goede middenweg te vinden, waarbij je de Heere om wijsheid mag vragen. Probeer degene die niet gelovig is vooral met liefde te bejegenen en uit te nodigen: “Kom ga met ons, en doe als wij.” Laat ook merken hoe belangrijk de dingen van de Heere en Zijn Woord zijn, ook voor hem of haar. Niemand kan immers de Heere missen. Maar uiteindelijk is het alleen de Heere Zelf Die een verandering in het hart kan bewerken. Bid daarom vooral of Hij in het hart van de kinderen wil werken.’
Verschillend
Wanneer het in het gesprek gaat over het naleven van de huwelijksbeloften, blijkt dat de inhoud daarvan voor man en vrouw niet identiek is. Dr. Klaassen: ‘Man en vrouw hebben van de Heere een verschillende rol en taak gekregen. Dat zie je al in het paradijs waar Eva Adam tot hulp wordt gegeven, omdat hij letterlijk hulpbehoevend is. De man daarentegen krijgt de taak om hoofd van zijn vrouw en gezin te zijn. Dat betekent overigens niet dat hij de baas mag spelen. We moeten deze woorden niet werelds invullen, maar bijbels. Paulus zegt in Efeze 5: ‘Mannen, hebt uw vrouwen lief zoals Christus de Gemeente liefgehad heeft.’ Dat was een dienende, zelfopofferende liefde. Dat betekent dat je het beste voor de ander moet zoeken. Een man heeft in het huwelijk ook een voortrekkersrol, bijvoorbeeld door (indien mogelijk) voor het gezin te zorgen en inkomen te genereren, maar ook als er belangrijke beslissingen genomen moeten worden. Wanneer man en vrouw in een bepaalde kwestie lijnrecht tegenover elkaar staan, is het belangrijk dat er veel gepraat wordt zodat duidelijk wordt hoe de ander er instaat. Dan kan er een moment komen waarop de vrouw moet zeggen: “Nu moet jij de beslissing nemen, want jij bent het hoofd van het gezin.” Zo heeft de Heere dat gewild. Als de man vervolgens de knoop doorhakt, moet hij dat niet doen om zijn zin door te drijven, maar omdat hij van mening is dat dit voor het hele gezin het beste is. Misschien heb je je bedenkingen, maar dan heb je in elk geval een Bijbelse weg bewandeld. Het is soms beter je ergens bij neer te leggen, omwille van de Heere, dan dwars te liggen. Maar als het goed is, worden de meeste beslissingen in goed overleg genomen. Dat is ook nodig, want als een man alleen maar zijn eigen wil doordrijft, zonder daarin het goede voor zijn vrouw te zoeken, loopt hij het gevaar met een gesloten hemel geconfronteerd te worden omdat hij de verhoring van zijn gebeden verhindert (1 Petr. 3: 7).’
Niet populair
De onderdanigheid van de vrouw die ook deel uitmaakt van de huwelijksbelofte is geen populair onderwerp, weet dr. Klaassen. ‘Je merkt dat men in de samenleving niet meer begrijpt wat hiermee bedoeld wordt. Dan helpt het om te zien dat het voor ons allemaal soms de roeping is om onderdanig te zijn. Als inwoners van het Koninkrijk der Nederlanden worden we geacht de overheid te gehoorzamen, kinderen worden geacht hun ouders onderdanig te zijn, zelfs de Heere was dat ten opzichte van Zijn ouders. ‘Onderdanig’ betekent niet dat je minder bent, maar dat je wilt leven zoals God het bedoeld heeft. Binnen de context van het huwelijk: uit liefde de leiding van je man aanvaarden. Van de man wordt gevraagd uit liefde voor zijn vrouw te zorgen en haar leiding te geven. De liefde zoekt zichzelf niet. Als iemand werkelijk de liefde van Christus mag kennen, begeert hij het beste voor de ander. Als je dat allebei doet, komt het vanzelf goed. Daarom is liefde het sleutelwoord.’
Doorgeschoten emancipatie
Dat de rolverdeling voor velen niet meer van deze tijd is, maakt de inhoud van de huwelijksbeloften wellicht deels tot een papieren werkelijkheid. De predikant noemt in dit verband de emancipatiebeweging die ook de reformatorische gezindte heeft beïnvloed. ‘Ondanks dat die wel enkele goede dingen heeft teweeggebracht (zoals de mogelijkheid voor meisjes om te studeren) is het wel doorgeschoten: vrouwen moeten in alles gelijk zijn aan mannen, zowel in uiterlijk als beroepsmogelijkheden. Er is niets op tegen dat meisjes een beroepsopleiding volgen, als we maar laten staan dat Bijbels gezien de primaire roeping van een getrouwde vrouw de zorg voor haar gezin is. Paulus zegt dat ze zalig zal worden in kinderen baren. Hij zegt zelfs dat wie zijn huisgenoten verwaarloost, erger is dan een ongelovige.’
Noodzaak
Dat wil niet zeggen dat een vrouw niets naast haar gezin zou mogen doen. Dr. Klaassen: ‘Soms is het goed om iets buitenshuis te doen, soms ook bittere noodzaak. We leven in een land waarin men er op gericht is dat er in een gezin twee kostwinners zijn. Voor sommige gezinnen is het lastig om op een salaris rond te komen. Dat is heel wat anders dan de voorkeur geven aan je carrière en om die reden je kinderen naar de opvang brengen en het aantal kinderen beperken. Dan worden er echt verkeerde prioriteiten gesteld. We zien dat gezinnen gemiddeld kleiner worden, omdat men het belangrijk vindt aan de carrière te werken. Dat is een tendens die niet Bijbels is. Gelukkig gaat het er in veel gezinnen nog anders aan toe. Wat een zegen is het voor kinderen als je een moeder hebt die er voor je is als je uit school komt. Ik ben nog nooit iemand tegengekomen die daarover klaagde…’
Veertig procent huwelijke strandt
De praktijk leert dat zo’n veertig procent van de huwelijken strandt. Dr. Klaassen: ‘Elke scheiding is er een teveel. Het huwelijk is een verbond, een afspiegeling van Gods verbond. De Heere zal nooit Zijn verbond breken. Daarom mogen wij het ook niet doen. De Bijbel noemt twee mogelijke redenen om te scheiden. De eerste is hoererij (alle vormen van seksueel ontoelaatbaar gedrag buiten de huwelijksband). Dit is zo’n aantasting van het één-vlees-karakter van het huwelijk dat scheiding door de Heere wordt toegestaan. Wat niet betekent dat het verplicht is, ik ken voorbeelden waar vergeving en verzoening het mogelijk maakte samen verder te gaan. De tweede echtscheidingsgrond is de moedwillige verlating omwille van het geloof (1 Kor. 7). Wanneer er geen Bijbelse grond is voor echtscheiding, maar er wel sprake is van een onleefbare situatie, is scheiding tussen tafel en bed een mogelijke (nood)oplossing, met eventueel uitzicht op verzoening.’
Hertrouwen
Ten aanzien van de Bijbelse visie op hertrouwen na echtscheiding is onder christenen geen eenduidigheid. Dr. Klaassen geeft aan hier niet zonder meer voorstander van te zijn. ‘Als er geen wettige reden is om te scheiden, is de Bijbelse weg verzoening of alleen blijven. Maar als een huwelijk ontbonden mag worden om redenen die ik zojuist noemde, mag er ook hertrouwd worden. In het geval van Mattheüs 19: 9 is dat duidelijk, in het geval van de moedwillige verlating omwille van het geloof wordt hertrouw noch geboden, noch verboden. Paulus zegt in dat geval dat de broeder of zuster in zo’n geval niet dienstbaar gemaakt (of: niet gebonden) is, wat volgens mij impliceert dat het in zo’n geval ook is toegestaan een nieuw huwelijk aan te gaan. De Bijbelse lijn lijkt me zijn: als er geldige reden is tot echtscheiding, is er ook ruimte voor hertrouw. Is er geen geldige reden tot echtscheiding, dan ook niet tot hertrouw. In de zeventien jaar dat ik predikant ben heb ik twee keer een hertrouw gedaan. In beide gevallen ging er een grondig onderzoek aan vooraf, waarbij ook anderen om advies gevraagd werd. Als ik er niet innerlijk van overtuigd zou zijn dat er ruimte voor hertrouwen is, zou ik het niet doen.’
Foto
Maar een scheiding voorkomen, is echter duizendmaal beter dan genezen, vindt de predikant. Ter bemoediging vertelt hij over een pastorale ervaring van de hervormde ds. Jac. van Dijk. ‘In zijn gemeente was een stel dat vanwege huwelijksproblemen wilde scheiden. Tijdens hun trouwdag was er stiekem een foto gemaakt van het moment dat ze samen geknield lagen. Tijdens het pastorale bezoek gaf Van Dijk het advies die foto op de schoorsteen te zetten en er samen elke dag naar te kijken. “Je hebt daar samen geknield gelegen voor Gods aangezicht terwijl er gebeden werd of God jullie wilde helpen. Neem de huwelijksmoeilijkheden ook mee in jullie gebed. De Heere heeft beloofd dat hij de gehuwden Zijn hulp en bijstand wil betonen, ook wanneer men dit allerminst verwacht.” Na een paar weken lieten ze de dominee weten: “We hebben uw raad opgevolgd en we willen toch bij elkaar blijven.” Dat laat zien dat de Heere de belofte die Hij deed op de huwelijksdag ook waarmaakt. Het huwelijk is een instelling die God behaagt, waar Hij ook Zijn zegen aan wil verbinden. Daarom mogen we met die belofte werkzaam zijn en in moeilijke tijden er mee naar de Heere gaan. Daar kan een huwelijk door gered worden.’
Adriaan van Belzen, ‘Je trouwt altijd als twee zondaren. In gesprek met dr. M. Klaassen’, in: Om Sions wil, mei 2023.
