Echtscheiding is een moeilijk onderwerp. Niet het minst onder christenen. Dat komt omdat de praktijk zo kan schuren met wat de Bijbel daarover zegt. En dan is het de vraag of we de leerstellige uitgangspunten wel echt in de praktijk kunnen brengen. Daarom is het goed om in dit artikel samen te puzzelen op dit lastige thema.
1. Gebroken werkelijkheid
In 2022 werden ruim 70.000 huwelijken gesloten (70.608). In datzelfde jaar werden 23.603 huwelijken ontbonden door echtscheiding. De verhouding is dus dat tegenover drie huwelijken één echtscheiding staat. Het goede nieuws is dat het aantal echtscheidingen al 7 jaar op rij afneemt. Het slechte nieuws is dat het natuurlijk nog steeds enorme aantallen zijn. Bovendien spreken we hier over de geregistreerde aantallen. Er zijn veel mensen die hun relatie niet officieel bevestigen door te trouwen, of door hun partnerschap te registreren, ook onder deze groep vinden veel scheidingen plaats. Dus: echtscheiding is – hoewel het aantal afneemt – in Nederland aan de orde van de dag. Dat gaat zeer waarschijnlijk ook aan uw gemeente niet voorbij.
Met echtscheiding bevinden we ons midden in de gebrokenheid. En ambtsdragers zijn geroepen om midden in deze gebrokenheid te gaan staan. Natuurlijk mag u problemen oplossen, graag zelfs. Maar als dienaar in de wijngaard van Christus moet je ook leren om je te verhouden tot gebrokenheid. In ons eigen leven, maar ook in de gemeente. Want de gemeente, dát is de plaats waar het gebeurt. Dat is de plaats waar u mag arbeiden. Dat is de plaats waar het Evangelie wordt verkondigd. Dat is de plaats waar de Heere gebroken mensen samenbrengt. Dat is de plaats waar u allerlei mensen ontmoet. Mooie mensen, leuke mensen, aardige mensen, maar ook moeilijke mensen, complexe mensen, onaardige mensen. En daar mag ú als herder leiding aan geven. Nee, ik moet het anders zeggen, daar bent u toe geroepen! Door de Heere Zelf.
2. Het huwelijk
De hoge plaats van het huwelijk
Wat is dat toch met christenen en echtscheiding? Dat is een vraag die niet-christenen met verbazing stellen. Want hoe komt het nu dat reformatorische christenen die in een scheiding belanden vaak zo’n ontzettend conflictueuze echtscheiding doormaken. En waarom is er zoveel verzet tegen echtscheiding onder christenen?
Het antwoord is natuurlijk dat het huwelijk onder ons zo’n hoge plaats heeft. Dat het in de Bijbel zo’n hoge plaats heeft. Het huwelijk is heilig! De Heere Jezus Christus Zelf gebruikt beelden uit het aardse liefdesleven om Zijn onpeilbare liefde voor Zijn bruid uit te schilderen. Denk aan het Hooglied. Denk aan dat geweldige onderwijs uit Efeze 5 waar Paulus mannen oproept om hun vrouw zó lief te hebben zoals Christus Zijn gemeente heeft liefgehad. Als Paulus daar spreekt over trouwen en over seksualiteit, dan zegt hij: Deze verborgenheid – dit mysterie – is groot, doch ik zeg dit, ziende op Christus en op de gemeente (Efeze 5: 31 – 33). Dat is de hoge roeping voor iedereen die gehuwd is. Dat onze vrouwen in onze houding iets moeten proeven van Wie Christus is! Dat onze huwelijken iets mogen weerspiegelen van de liefde tussen de hemelse Bruidegom en Zijn bruid. Ik denk dat we allemaal moeten zeggen dat we die maat niet halen, maar ik hoop dat het wél uw verlangen is!
Getuigenis en basis voor de toekomstige generatie
Een christen erkent dus de grote waarde van het huwelijk. Omdat de Heere het heeft bedacht. Een goed huwelijk is ook een geweldig getuigenis in een liefdeloze wereld. Onderschat dat niet. Het is helemaal niet gewoon om elkaar lief te hebben, om 40 jaar getrouwd te zijn. Velen halen dat niet. Een goed huwelijk, waar echt liefde woont, is een leesbare brief in een liefdeloze wereld.
Bovendien is het dé basis voor de toekomstige generatie. Ouders die elkaar liefhebben, die tot in lengte van jaren elkaar trouw blijven, geven hun kinderen daarmee een geweldige erfenis mee. Het is een bekende uitspraak: Het beste dat een vader voor zijn kinderen kan doen is… van hun moeder houden. En andersom.
Drenkelingen redden
Een christen geeft dus een hoge plaats aan het huwelijk. De Bijbel geeft een hoge plaats aan het huwelijk. Gód geeft een hoge plaats aan het huwelijk. En dat maakt dat we een echtscheiding zien als een onmogelijke werkelijkheid. Eigenlijk kan het niet. Het huwelijk is onverbreekbaar. Het is een drievoudig snoer dat niet haast verbroken kan worden. En als het dan toch breekt, dan laat ons dat in verwarring achter. Toch moet ik vaak denken aan het verhaaltje van die twee vrouwen langs de rivier, misschien kent u het wel.
Twee vrouwen staan aan de oever van een snelstromende, kolkende rivier. Ze zien dat een man door de stroming naar hen toe gedreven wordt. Hij zwaait met zijn armen en spartelt wanhopig om boven water te blijven. De vrouwen springen meteen het water in en helpen hem op het droge. Terwijl de dappere redders voor de man zorgen, drijft een tweede man hun kant op. Ook deze spartelt wanhopig en roept luid om hulp. Weer springen de vrouwen in het water om hulp te bieden. Terwijl ze deze tweede man op het droge trekken, zien ze dat een derde persoon hun kant op komt drijven. Eén vrouw springt snel weer in het water om ook dit slachtoffer te redden. Terwijl ze dat doet, ziet ze dat haar vriendin vastberaden stroomopwaarts loopt. “Waarom help je me niet meer mee?” roept ze. “Ik help juist wel” schreeuwt de ander terug, “ik ga kijken wie steeds die mensen in het water duwt”.
Investeer in het huwelijk
Ik heb dit verhaal niet zelf bedacht, maar Andrea van Hartingsveldt schreef het eens in het RD in een artikel over christelijke opvoeding. De metafoor is net zo goed van toepassing op ons omgaan met het huwelijk. We zijn tegen echtscheiding. En we zijn vóór het huwelijk. Maar toch lijken we in het pastoraat vaak op redders die bezig zijn om drenkelingen te redden. Maar zouden we niet veel meer aandacht moeten geven aan de positieve waarde van het huwelijk? De bekende Hongaarse psychiater Ivan Nagy deed eens: “Eén gram preventie heeft meer effect dan 1000 kilo behandeling”. Dat is best iets om over na te denken. Ik doe een paar suggesties:
- De prediking! Preekt u wel eens over het huwelijk? En over seksualiteit? De preekstoel is een plaats waarvandaan het Bijbelse onderwijs grote impact kan hebben in de opbouw van de gemeente.
- De catechese. Een prachtige plek om met jonge mensen te spreken over de waarde van het huwelijk, van Bijbelse seksualiteit, enzovoorts.
- Ik denk natuurlijk aan huwelijkstoerusting. Zelf werk ik in onze eigen gemeente jaarlijks mee – samen met onze predikant – aan een serie avonden voor jonge stellen die net getrouwd zijn, of die nog gáán trouwen. Vanuit De Vluchtheuvel hebben wij een aanbod huwelijkstoerusting, samen met het CGO (Centrum voor Godsdienst Onderwijs). En in andere kerken zal er vergelijkbaar aanbod zijn. Maak er gebruik van!
- Vanuit De Vluchtheuvel roepen wij gemeenten ook op om gebruik te maken van de cursus ‘Houd me vast’. Een cursus waarbij stellen die veelal al wat langer gehuwd zijn, geholpen worden om de patronen in hun huwelijk eens tegen het licht te houden. Bijzonder nuttig. U kunt ook de langergehuwden in uw gemeente helpen om op deze wijze te investeren in hun huwelijk.
Toen wij 21 ½ jaar geleden trouwden op een koude winterdag vertelde de predikant die ons trouwde over de open haard in zijn pastorie. Dat spreekt op een koude winterdag met temperatuur rond het vriespunt, natuurlijk tot de verbeelding. Wat kun je genieten van een goed vuur in een open haard en wat kan de warmte daarvan de hele kamer behaaglijk maken. Maar als je er niets aan doet gaat het vuurtje langzaam maar zeker uitdoven. Het smeult nog een poosje na, en het is niet gelijk helemaal koud, maar zonder actie is de volgende morgen alleen nog maar koude as over.
De liefde binnen het huwelijk is als een haardvuur. Wat moet je doen om de liefde brandende te houden? Je moet erin porren, erin blazen, er moet hout op het vuur. Zo is het ook in je huwelijk. Je hebt lang uitgezien naar je trouwdag. Je bent blij met elkaar, je bent gek op elkaar, het lijkt helemaal niet moeilijk om van elkaar te houden. Maar liefde is wel een werkwoord. Je moet investeren in elkaar. Je moet tijd maken voor elkaar. Je moet praten met elkaar. Je moet conflicten oplossen. Alleen zo blijft het vuur van de liefde branden. Ik meen dat de gemeente een belangrijke plek is waar we elkaar kunnen helpen om het vuur van de liefde brandende te houden. Daar zou ik u toe willen oproepen.
3. Geestelijke strijd
Waarom is het nu nodig dat we elkaar hier toe oproepen? Waarom is het nodig dat u vanaf de preekstoel spreekt over het huwelijk? Waarom is het nodig dat we in het pastoraat aandacht geven aan huwelijksproblemen? Dat komt omdat we te maken hebben met een geestelijke strijd. Paulus, wat zegt u ervan? ‘Wij hebben den strijd niet tegen vlees en bloed, maar tegen de overheden, tegen de machten, tegen de geweldhebbers der wereld, der duisternis dezer eeuw, tegen de geestelijke boosheden in de lucht’ (Efeze 6: 12).
Er is een geestelijke strijd. Er is een machtige tegenstander, die vurige pijlen op zijn boog heeft. Er is brullende leeuw die rondgaat, zoekende wie hij zou kunnen verslinden. Er is een geestelijke strijd tussen de vorst der duisternis en tussen de HEERE van de legermachten. Tussen de geestelijke boosheden in de lucht, en Gods wagens, boven ’t luchtig zwerk die tien- en tienmaal duizend sterk zijn (Ps. 68, zie KT: engelen!). Deze geestelijke strijd kent vele fronten, heeft vele gezichten: het gezag van het Woord, het materialisme, de wereldgelijkvormigheid. Maar ik ben er diep van overtuigd dat het huwelijk, het gezin, en seksualiteit, één van de fronten is waarop deze strijd zichtbaar wordt. De satan weet dat Hij de christelijke gemeente en het christelijke getuigenis in het hart raakt als hij een huwelijk kan verbreken. Als hij een liefdevol huwelijk kan veranderen in een koude oorlog. Al blijf je dan misschien bij elkaar, maar als het in huis een vrieskist is geworden, is het effect hetzelfde.
Geliefde broeders, die strijd vindt plaats in Nederland. Die strijd vindt plaats in christelijk Nederland. Die strijd vindt plaats in uw en mijn kerkverband. Die strijd vindt plaats in uw gemeente. Die strijd vindt plaats in uw gezin. Die strijd vindt plaats in uw huwelijk. En die strijd vindt plaats in uw hart. Er wordt wel eens gezegd dat als de duivel in het dorp komt, hij eerst een rondje maakt rondom de pastorie. En 22 jaar hulpverlening heeft mij duidelijk gemaakt dat er ook in pastorieën heel veel loos kan zijn. Ik zeg dat allerminst om u de les te lezen, want ik sluit mezelf er helemaal bij in. Maar laten we niet spreken over een grote boze wereld, of over lastige gemeenteleden. We hebben het ook over onszelf. Broeders, er is een geestelijke strijd. Oók rondom het huwelijk.
Dit is deel 1 in een vierdelige artikelserie over pastoraat bij echtscheiding. Erik-Jan Verbruggen, directeur van De Vluchtheuvel, pastoraal medewerker en bestuurslid van Bijbels Beraad MV hield deze lezing tijdens de Haamstedeconferentie 2023 voor reformatorische ambtsdragers.
Lees ook:
