Hoe kiest onze dochters straks een goede man? Dat kan alleen als ze inzicht heeft in het karakter van goede en slechte mannen. Aan vaders de plicht om te onderwijzen en voor te leven.
“Als je toekomstige man ooit een vinger naar je uitsteekt, zeg het me en ik vermoord hem!” Dit is de manier waarop veel vaders omgaan met geweld dat hun dochters aangedaan wordt. Het lijkt effectief omdat het eenvoudig, beschermend en stoer klinkt. En het voelt ook wel erg goed om te zeggen.
Maar het is te gemakkelijk. Het is het soort bravoure dat erg opschept, maar weinig goeds doet. Het gaat ervan uit dat misbruik gemakkelijk is vast te stellen en geweld simpelweg met geweld beantwoord dient te worden. Erger nog, het is gebaseerd op fantasie. Het romantiseert het “er-is-geen-groter-liefde-gebod” tot de één of andere heldendaad, zoals duiken in water achter een doorgebroken dijk of in de baan van een kogel gaan staan bij een levensechte schietpartij om iemand van wie je houdt het leven te redden. En ondertussen negeren we de talloze echte manieren waartoe we geroepen worden onze levens te geven voor de mensen die we liefhebben (Joh.15:12-13). Onze dochters voorbereiden om de waarschuwingssignalen van een potentiële pleger van misbruik te herkennen, gaat niet samen met de luxe van melodramatisch gedrag.
Dus, wanneer we misbruik met onze dochters bespreken – en niet alleen met onze dochters, maar met alle vrouwen voor wie we zorg hebben te dragen – moeten we dit niet doen met bravoure, maar met inzicht. Waarom inzicht? Omdat onze dochters geen mannen nodig hebben, die over hun hoofden heen opscheppen tegen anderen, maar eerder mannen die hen inzicht geven, zodat ze leren om een goede man van een slechte man te onderscheiden.
Ik weet dat in feite alle mensen slecht zijn. Ik ken de leer van de verdorvenheid van alle mensen. Maar hier gebruik ik “slecht” niet om de algemene zondigheid te beschrijven, maar eerder de neiging tot een bijzondere soort zonde die gevaarlijk is in relaties. De soort man met wie je niet wil dat je dochter uitgaat. Een man die een manipulatieve en gewelddadige mentaliteit heeft.
Misbruik is gemakkelijk waar te nemen wanneer het eruitziet als iets waarvan iedereen weet dat het slecht is – een vuistslag, een duw van een trap af, of opsluiting in een kast. Misbruik is veel moeilijker zichtbaar als het eruitziet als iets goeds – zoals zelfverzekerd leiderschap, speciale genegenheid of duidelijke leiding.
Je kunt toekomstig misbruik niet voorspellen, maar als je op de hoogte bent van de manieren waarop misbruik plaatsvindt, kan dat je helpen om te onderscheiden of een man dergelijke neigingen zou kunnen hebben. Het hart van een misbruikpleger heeft de neiging zijn leven als rechthebbende te bekijken. Daardoor ziet hij anderen óf als toegevoegde waarde óf als sta-in-de-weg voor het verlangen waarop hij meent recht te hebben. Het wordt gevaarlijk als hij probeert te krijgen wat hij wil, door de invloed en kracht van degenen die onder hem staan, te verminderen.
Kritisch inzicht in menselijk gedrag leren
Inzicht betekent het onderscheiden van wat aangenaam en onaangenaam is voor de Heere in je huidige situatie, gebaseerd op je kennis van Hem uit de Heilige Schrift. Dit inzicht krijg je niet automatisch, maar het vereist inspanning – “beproevende wat den Heere welbehaaglijk is (Ef. 5:10). Zogenaamde rechten zijn moeilijker te onderscheiden dan duidelijk onrecht. Het is veel makkelijker om giftige klimop van afrikaantjes te onderscheiden dan van wilde wingerd. Onze dochters moeten de waarden van de Heilige Schrift kennen. Ze kunnen die het beste leren door ze in het leven van hun vader en andere mannen in de kerk te zien voorleven. Paulus maakte dit vaak duidelijk door het accent te leggen op het navolgen van degenen die als God zijn (1 Kor.11:1, 1 Thess.1:6, 2 Thess.3:9). Uiteindelijk zullen onze dochters zelf kiezen met wie ze trouwen. Dat is ook goed. Wat wij willen is hen toerusten, zodat ze de beste keuze kunnen maken. Dit is wat ik met inzicht bedoel. Hier volgen vijf kenmerken die we onze dochters kunnen aanreiken om ze te helpen onderscheiden welke mannen hun aandacht waard zijn, in het bijzonder als het gaat om een relatie die tot een huwelijk leidt. En we kunnen, met Gods hulp, deze vermogens in ons leiderschap voorleven.
1.‘Een goede man is bescheiden, niet onzeker’
Onzekerheid kan heel veel lijken op nederigheid. Een man die telkens weer bevestiging nodig heeft over waar hij in de wereld staat of wat andere mensen van hem denken, kan voor een jongedame lief overkomen. Zijn kwetsbaarheid is herkenbaar en naarmate hij deze bevestiging steeds meer bij haar zoekt, zorgt het ervoor dat een meisje zich nodig voelt. Het kan als een bevoorrechte verbondenheid voelen: Deze arme kerel heeft zo’n laag zelfvertrouwen dat hij iemand nodig heeft die hem steeds weer complimenteert en hij ziet mij als die persoon.
Maar dit is niet het beeld van nederigheid in de Heilige Schrift. Integendeel, iemand die steeds weer bevestiging nodig heeft, erkent niet dat ons persoonlijke vertrouwen niet op mensen gevestigd behoort te zijn. Paulus leefde een vertrouwen voor dat niet voortkwam uit een voortdurende bevestiging door andere mensen. Zijn vertrouwen rustte op de nederige erkenning dat hij slechts een dienstknecht en rentmeester was. Alleen Gods lof is van belang (1 Kor. 4:1-5).
Iedereen worstelt in bepaalde mate met onzekerheid. Maar een diepgeworteld patroon van onzekerheid is een waarschuwingsteken. Als een man niet de bevestiging krijgt die hij verwacht, zal hij die misschien uit anderen proberen te halen, in het bijzonder bij degenen tegen wie hij erg krachtig kan optreden. Misbruikplegers zijn bijna altijd erg onzeker. Nederigheid, daarentegen, betekent je persoonlijke verlangens en behoeften niet afdwingen bij anderen (Jak.4:1-10).
2.‘Een goede man is sterk, niet defensief
Een defensieve houding kan op kracht lijken, omdat die assertief is tegenover verzet. Een defensieve man lijkt zelfverzekerd en geconcentreerd wanneer hij zich van weerstand bewust wordt. In een wereld vol mannen met een zwakke wil en passiviteit, kan deze karaktertrek aantrekkelijk lijken voor onze dochters. Ze kunnen het gemakkelijk met echte kracht verwarren. Maar dit is niet hoe Paulus over kracht spreekt.
Wij die sterk zijn, zijn verplicht de tekortkomingen van de zwakken te verdragen en niet onszelf te behagen. Laat elk van ons zijn naaste ten goede behagen om hem op te bouwen. Want Christus heeft Zichzelf niet behaagd, maar zoals er geschreven is: “De smadingen dergenen die U smaden, zijn op Mij gevallen” (Rom. 15:1-3).
Echte kracht wendt persoonlijke inspanning – kracht – aan om iets goeds voor anderen tot stand te brengen, niet voor zichzelf, In dit opzicht heeft Jezus, op Zijn schijnbaar zwakste punt, de grootste kracht getoond die een man ooit heeft tentoongespreid.
Echte kracht in een man zie je het beste in het gewillig dragen van lasten ten gunste van anderen. Defensiviteit in een man toont aan hoe klein hij is, omdat hij al zijn kracht voor zijn eigen kleine belangen aanwendt.
3.‘Een goede man heeft berouw, verzint geen excuus
Excuses zijn makkelijk – tenminste, vergeleken met berouw. Excuus aanbieden is erkennen dat je fout was en uitleg geven waarom: “Ik had niet zo ruw moeten zijn, maar ik heb een lange dag gehad”. Er zit een element in dat je erkent iets verkeerd gedaan te hebben, maar het is eerder als een verklaring bedoeld dan berouwvol. Excuses hebben talloze verschillende uitvluchten die iemand eraan kan toevoegen: iemand anders de schuld geven, een eigen schuldgevoel oproepen, iets bagatelliseren. Het punt is dat excuses wel lijken op berouw, maar misbruikplegers maken heel veel excuses om ervoor te zorgen dat dames niet weglopen of woedend worden.
Berouw is iets anders. Het is erkennen dat je verkeerd was en toegeven dat de fout bij jou ligt: ”Ik had niet zo ruw moeten zijn. Ik heb tegen jou gezondigd en je gekwetst.” Het wordt niet alleen met woorden afgedaan; hij moet de zonde laten en echte verantwoordelijkheid gaan nemen. Het soort verantwoordelijkheid dat een man niet voor zichzelf ten goede aanwendt, maar waaraan hij zich onderwerpt, het soort verantwoordelijkheid dat pijn doet (Heb. 12:11). Een goede man kent het ongemak van verantwoordelijk gehouden te worden. Het is de genade van God die hem ervan weerhoudt aan zijn eigen egoïsme en trots te worden overgeleverd.
4.‘Een goede man geeft leiding, eist niet.’
Mannen slagen er niet in om leiding te geven doordat ze ofwel geen ambities hebben, ofwel door eisen te stellen. In een cultuur die mannen zonder ambities vaak vertroetelt, kunnen onze dochters zich aangetrokken voelen tot het tegenovergestelde. Ze zien wellicht een man die voor zichzelf en anderen veeleisend is en denken een uitzonderlijke man gevonden te hebben met genoeg ruggengraat om echt leiding te geven.
Maar leidinggeven is niet hetzelfde als eisen stellen. Paulus had het unieke gezag van een apostel bezat en was ooggetuige van Jezus geweest. Toch werd hij bekritiseerd omdat hij in zijn persoonlijke leiderschap niet harder was. In plaats daarvan liet hij echter “de zachtmoedigheid en goedertierenheid van Christus” zien. Hij wilde “gering” zijn “onder de Korintiërs” (2 Kor.10:1). Hij weigerde zichzelf te prijzen, zoals anderen wel deden (2 Kor.10:12). Hij wilde dat zijn invloed op de Korintiërs alleen zou dienen om hun geloof in het Evangelie op te bouwen. Dit zou hen in staat stellen het Evangelie ook aan anderen te verkondigen (2 Kor.10:15).
Is je dat opgevallen? Paulus wilde dat zijn invloed op zijn mensen beperkt zou zijn. Hij wilde alleen dat zij hem volgden voor zover hij hun verplichtte om te doen wat de Heere aangenaam is. Dit is echt leiderschap – niet mensen dwingen om zich aan persoonlijke voorkeuren aan te passen, maar invloed uitoefenen, zodat Gods wil in hun leven tot uiting komt. Dit soort leiderschap vereist een vast vertrouwen op God en een stellig voornemen om met weinig applaus het belang van anderen te dienen.
Zo is ook het leiderschap van een man in het huwelijk, nooit dwingend. Een vrouw behoort niet uit verplichting te volgen, maar uit vrijheid. In de brief aan de Efeziërs zijn de voorschriften van Paulus aan de vrouw om haar man onderdanig te zijn (Ef. 5:22-24) net zo geformuleerd als alle andere geboden voor de christenen aldaar. De gehoorzaamheid van een gelovige vloeit altijd voort uit vertrouwen in het evangelie van Gods liefde die de vrije uiting van wederzijdse liefde tot gevolg heeft.
5.’Een goede man is het misschien niet altijd met je eens, maar zal je niet kleineren’
Dit is misschien het belangrijkste onderscheid om te maken. Een man zou het niet met je eens kunnen zijn – zelfs helemaal niet – maar dan wel zonder je ooit te kleineren. Een vasthoudende man is niet noodzakelijk iemand die gewelddadig is. Hij kan wel koppig zijn en vasthoudend aan zijn plannen. Misschien is hij er stellig van overtuigd dat zijn zienswijze over een bepaald onderwerp juist is. Dit kan soms zelfs aangemerkt worden als zonden van trots en overmoed, maar een meningsverschil op zichzelf is geen misbruik.
Die grens wordt overschreden als een man de mensen die onder zijn invloed staan gaat kleineren, met de bedoeling dat ze zich aan hem aanpassen. Als een ruzie niet meer gaat over het onderwerp, maar zich richt op de persoon, is er een gevaarlijke grens bereikt. Beschuldigingen en bedreigingen zijn niet alleen maar persoonlijke beledigingen: ze zijn een poging om tegenstand uit te sluiten (Jak. 3:1-4:10). Als een jongeman die met mijn dochter uitgaat, boos wordt over een onderwerp waarover ze van mening verschillen, zal ik hen graag helpen om het op te lossen. Als hij haar als persoon begint te beledigen en kleineren, zou ik een andere route volgen. Als hij nu al woorden gebruikt om haar te dwingen zich te voegen naar zijn voorkeuren, dan is hij niet de man die ze een nog grotere invloed in haar leven behoort toe te vertrouwen.
Goede mannen proberen niet hun dochters onder controle te houden. Ze rusten hen toe om mannen die die neiging wel hebben, te herkennen. Dat is echte mannelijkheid in een man – als hij zijn door God gegeven vermogen inzet om het goede te zoeken voor degenen voor wie hij zorgdraagt. Dat soort mannen verzet zich tegen de laffe, onderdrukkende versie van mannelijkheid en rust zijn dochters toe om sterk en kritisch te zijn.
Dit artikel is op 16 mei 2022 gepubliceerd door Jeremy Pierre op The Gospel Coalition. Pierre is o.a. hoogleraar Bijbelse Counseling aan de Southern Baptist Theological Seminary en schreef meerdere keren over seksueel geweld in gezinnen en kerken.
