Leestijd: 3 minuten

Veel dingen op Urk zijn niet wat ze lijken. Of in elk geval, er zit altijd weer een andere kant aan. Is Urk nu een rellenhotspot (media) of een museumdorp (VVV-folder)? En op ons terrein: een mannenbolwerk of een vrouwenbolwerk? Na anderhalf jaar Urk kan ik in elk geval zeggen, dat Nederland op dit terrein wat van Urk kan leren.

Mannenbolwerk

Volgens Kuzu (DENK) is het duidelijk: Urk is een mannenbolwerk waar ‘zonen en dochters [niet] op een gelijke manier worden behandeld’. In één van zijn vele staaltjes van gevatheid reageerde Van der Staaij (zie deze opname uit 2018), dat het juist andersom is: mannen willen Geert Wilders stemmen; ‘Nee hoor,’ reageert de vrouw, ‘het wordt gewoon SGP’; de conclusie is duidelijk: zulks geschiedt.
Kuzu heeft zeker niet helemaal ongelijk. Er zijn vermoedelijk maar weinig dorpen waar het verschil tussen mannen en vrouwen zo uitgesproken is. Waar vind je bijvoorbeeld een dorp met twintig kerken zonder één vrouwelijke ambtsdrager? Er zijn honderden vissers en duizenden ex-vissers; veelzeggend is hoe hun beroep hier aangeduid wordt: ‘visserman’ – waarom de genderideologie hier maar moeilijk wortel zal kunnen schieten! Er zijn natuurlijk veel meer verschillen. In drankproblemen delen beide, maar roken gebeurt vooral door mannen; tot enkele jaren geleden gebeurde dit in één van de kerken zelfs nog tijdens(!) catechisatie. En die catechisanten weten Bijbelteksten over het verschil tussen man en vrouw dan weer feilloos te vinden…

Vrouwenbolwerk

Een typisch mannenbolwerk dus. Nee, toch niet. Van der Staaijs grap berustte wel degelijk op waarheid: vrouwen hebben er heel wat te zeggen, zij staan hun mannetje. Tot voor kort was het niet ongebruikelijk: komt de man na het eind van een visweek thuis, vertelt de vrouw dat ze een nieuw huis gekocht heeft! Sinds de komst van de mobiele telefoon gebeurt dit niet meer zo, maar veel vrouwen gaan over de financiën. En over de opvoeding. Gechargeerd gezegd: de man die de hele week van huis is (die zijn er natuurlijk steeds minder) moet zich die twee dagen dat hij thuis is maar gewoon voegen in hoe het er aan toe gaat. In die tijd wordt hij natuurlijk ook wel een beetje in de watten gelegd.

Is de vrouw alleen ‘huismanager’? Opmerkelijk genoeg heeft Urk van alle Nederlandse gemeenten het hoogste percentage buitenshuis werkende vrouwen (75%). Dit heeft te maken met de lage gemiddelde leeftijd van de Urker bevolking (jongere vrouwen werken meer buitenshuis) én met het verleden, toen er veel huisvlijt was: naaien, herstellen, garnalen pellen. De deeltijdfactor is trouwens wel erg hoog (velen werken maar enkele uren per week), want ook het moederschap wordt er gewaardeerd. Nergens in Nederland krijgen vrouwen zo veel kinderen als op Urk (2,63 gemiddeld) en nergens worden er zo veel pleegkinderen opgevangen (de burgerlijke gemeente heeft zelfs op de rem getrapt).

Samen leven en samen opvoeden

Urk is dus mannen- en vrouwenbolwerk tegelijk, het is maar vanuit welk perspectief je het bekijkt. Behalve tot vermaeck is deze samenleving ook tot leringhe. Bijvoorbeeld het gegeven dat het visserijverleden nog zo’n grote rol speelt, terwijl het aantal vissers gedaald is tot misschien 5%. Veel praktijken veranderen terwijl veel gewoonten diep ingesleten zijn. Hier hebben veel traditionele gemeenschappen mee te maken. Dat vraagt toch een bepaalde aanpassing – in dit geval bijvoorbeeld meer aanwezigheid van de vaders in de opvoeding.

Terwijl binnenshuis de opvoeding vooral een vrouwenzaak is, is dat buitenshuis niet het geval. Schoolmeesters zijn hier nog tamelijk gewoon, en op de zondagschool geven meer mannen dan vrouwen les. Dat is weer één van de dingen waarbij de rest van Nederland jaloers op Urk kan zijn.

Wie er opvoedt – dat is niet alleen een kwestie van vader of moeder, maar van de hele gemeenschap. Urk kent een lange traditie van onderlinge steun. Als moeder (even) niet zo goed voor de kinderen kan zorgen, vinden die zo een plaats in het gezin van een tante of oma.

Die gezamenlijkheid geldt op een wat andere manier ook voor de mannen. Vroeger gingen jongens vanaf hun twaalfde naar zee, en werden zo in een mannencultuur gevormd. Nog steeds zoeken ze elkaar op, niet alleen bij voetbal (10% van de bevolking is lid van SVU), maar ook op koor. Van de Urker mannenkoren zijn verhoudingsgewijs veel jongens lid. Daardoor blijft er sprake van overdracht tussen de generaties – in dit geval van geestelijke muziek.

Er zijn ongetwijfeld vissersdorpen waarvoor vergelijkbare dingen gelden, maar er is reden voor de uitspraak die ik hier vaak hoor: ‘Er is maar één Urk’. De manier van samenleven heeft schaduwkanten, maar wat mij betreft overheerst de lering die de rest van Nederland kan trekken uit het feit dat er hier nog echt van een samenleving sprake is.

---

Gepubliceerd: 19-01-2024
Afbeelding: kunstschilderroel.nl